Angisa: een hoofddoek van plezier! En andere verborgen romantiek.

een_twee_drie_vier_hoofddoek_van_plezier“Eén, twee, drie, vier: hoofddoek van plezier!”  is een prentenboek over Kate en haar oma. Oma is jarig, maar niet vrolijk; ze kan haar hoofddoek niet vinden!

Kate zoekt hem, en leert ondertussen van alles over angisa’s, Surinaamse hoofddoeken. Elke vouwwijze heeft een naam en betekenis. Met de manier waarop haar angisa gevouwen is, laat de draagster zien of ze boos is of juist vrolijk, ze kan ermee flirten en ruzie maken: met haar hoofddoek spreekt ze de angisa tori, de geheimtaal van de angisa.

Dit is niet alleen een prachtig prentenboek met een leuk verhaal waar álle kinderen van zullen genieten, je krijgt nog iets extra’s, namelijk uitleg over de angisa.

Surinaamse dames in Kotomisi.
Surinaamse dames in Kotomisi.

Het geven van namen aan hoofddoeken is een gebruik dat is meegenomen naar Suriname vanuit West-Afrika. Tijdens maar ook na de slavernij heeft de hoofddoek zich ontwikkeld tot een uniek Surinaams communicatiemiddel. De vouwkunst en betekenissen worden nog altijd mondeling doorgegeven. Angisa’s worden tegenwoordig vooral gedragen bij feestelijke gelegenheden: verjaardagen of, uiteraard, op 1 juli Keti Koti, de dag waarop de afschaffing van de slavernij wordt gevierd.

Over de angisa’s vind je meer informatie op de site van http://www.hetkotomuseum.org/angisa-tori/hoofddoeken.html

Via de site van het Koto Museum is ook een interessant boek (voor volwassenen) over de geschiedenis, betekenis en vouwwijzen van de angisa’s te bestellen. Voor wie daarin is geïnteresseerd.

Hoewel op het doorgeven van boodschappen via de angisa een extra lading drukt van vrijheid zoeken in tijden van slavernij, zijn er door de eeuwen heen diverse codetalen ontwikkeld voor snelle, eenvoudige communicatie ook tussen mensen die niet kunnen lezen en schrijven, of om boodschappen geheim te houden voor buitenstaanders. Tekens die dieven met krijt op voordeuren schrijven (‘hier valt niks te halen’ bijvoorbeeld),  Noordse runen die richting aanwezen of waarschuwden voor slechtgezinde bewoners van een huis, gaten in of beren op de weg, de liefdestaal van postzegels en bloemen. Waar afstand of vooral sociale conventies gesprekken lastig maken, vinden mensen, vooral geliefden, altijd een manier om tóch met elkaar contact te kunnen houden, hoe kort en bondig dat ook is.

postzegeltaalPostzegeltaal was een ware rage in het Europa van de jaren vijftig van de 20e eeuw, maar werd ook eerder al beoefend. Het was niet ongebruikelijk dat moeders de post doornamen om te controleren of alle post aan haar kinderen, vooral dochters uiteraard, wel binnen de grenzen van het betamelijke bleef.

"Hij houdt van me, hij houdt niet van me, hij houdt van me..."
“Hij houdt van me, hij houdt niet van me, hij houdt van me…”

Ook werd er van oudsher ‘gesproken’ via bloemen; nu nog. Rode rozen staan voor liefde, witte rozen voor vriendschap, bijvoorbeeld. Het vergeet-me-nietje… In de toneelstukken van Shakespeare vind je de nodige voorbeelden die minder voor de hand liggen, zoals sleutelbloemen voor wijze raad. Begin 18e eeuw was het in Europa een rage voor communicatie tussen geliefden. Lady Mary Wortley Montagu woonde toen met haar echtgenoot in Turkije, en ontdekte (of leerde?) dat via boeketten discrete boodschappen kunnen worden overgebracht, die ook taalgrenzen slechten. Zelfs in hoe een bloem of boeket wordt overhandigd, kan een boodschap schuilen. Met bloemen valt zelfs te divineren. Dit is bewaard gebleven in het bekende kinderspelletje: pluk een madeliefje, en pluk één voor één de blaadjes terwijl je bij elk blaadje beurtelings ‘hij houdt van me’ en ‘hij houdt niet van me’ zegt. Het laatste blaadje geeft de stand van zaken weer.

Hier moest ik allemaal aan denken toen ik “Hoofddoek van plezier!” las. Dit bijzondere boek is uitgegeven in het kader van 150 jaar afschaffing slavernij. Een aanrader voor wie kinderen iets wil vertellen over de achtergrond van Suriname, maar ook los daarvan is het een fijn prentenboek over symbolische culturele taalgebruiken; de slavernij wordt niet expliciet aangekaart.

Specificaties:
Titel: Eén, twee, drie, vier: hoofddoek van plezier!
Auteur: Jeanine Cronie
Illustraties: Totie Cronie
ISBN: 9789089340009
Genre: Prentenboeken 3-8 jaar
Uitgeverij: Jeanine Cronie
Verschenen: 09-07-2013
Type: Hardback
Pagina aantal: 32
Prijs €: 13,50

Openbare brief aan de OBA (Corna Dirks)

Corna Dirks, oprichtster van de Facebook-actie groep Reason Against Racism (RAR), ontving in september 2014 een bericht van Ingrid de Vries. Ingrid attendeerde Dirks op het kinderboek Mijn papa is voor niemand bang, of toch? dat negatieve raciale stereotyperingen bevestigt. Dirks besloot actie te ondernemen en schreef een brief aan 40 bibliotheken in Nederland met het verzoek het boek uit hun collectie te verwijderen. Inmiddels heeft een aantal bibliotheken gehoor aan haar verzoek gegeven. De Openbare Bilbliotheek van Amsterdam (nog) niet. Aan de OBA richt Dirks daarom deze openbare brief met verzoek tot heroverweging. Het originele openbare facebookbericht op de OBA site en de reacties daarop vind je hier.

papa

In september jl. zond ik ongeveer 40 bibliotheken onderstaande mail. Inmiddels hebben een aantal bibliotheken het boek uit de collectie verwijderd. De OBA deed dit niet. Het antwoord van de OBA was “Wij zijn een openbare instelling die vrij toegang biedt tot informatie en hierbij geen censuur toepast”.
Wij vragen de OBA om heroverweging.

Reason against Racism.

Titel: Mijn papa is voor niemand bang, of toch?
Auteur: Rafik Schami
Uitgever: Lannoo, 2003
ISBN: 978 90 209 5362 6

Dag,

Ik werd dd. 7 sept. jl. per mail gewezen op de cover, en op vier pagina’s, van het kinderboek van Rafik Schami. Het zal wellicht aan uw aandacht ontsnapt zijn dat in elk geval deze pagina’s vol staan met ouderwetse en raciale stereo-typeringen. Volgens zeggen ook alle andere pagina’s. Ik veronderstel geen enkele boze opzet bij de auteur, ook niet bij de uitgever of de Openbare bibliotheek. Hoogst ongelukkig is het echter wel.

10891608_629415267170181_6953758414662098130_n

Zwarte mensen zouden eng en vuil zijn, etc, etc. Ik begrijp dat dit bedoeld is juist om vooroordelen onder ogen te zien en aan te pakken. Echter bereikt dit boek het tegendeel. Voor kinderen zal het voelen alsof zwarte mensen eng zijn en het boek een handvat biedt om de (terechte) angst voor zwarte mensen te overwinnen. In elk geval heb ik het zo opgevat en meerdere mensen met mij.

10891460_629415127170195_2647535057086458734_n

De verdere inhoud draagt bij aan de verontwaardiging. Weer dat stereotype beeld dat alle zwarte mensen in een Afrikaans land wonen en er zo uitzien als op de illustraties uitgebeeld is. Tevens blij zijn met de komst van witte mensen (dit is wel heel erg, niet waar? Waar doet het u aan denken?). Alsof we nog ver voor de slavernijtijd leven. “Vriendschapsdrankjes? Sommigen zelfs met speren en messen?”
Denkt u eens in, hoe het is voor zwarte kinderen om dit boekje te lezen. Dit naast het feit dat witte kinderen hier niets goed van leren. Pijnlijk, nietwaar?

Over het bestaan van dit boekje zijn diverse posts geplaatst op Facebook. Ook op mijn pagina (post van 7 september). Zie de reacties onder de post.

Graag zou ik willen dat u dit boekje, hoe goed bedoeld deze ook is, uit uw collectie haalt. Het zou erg gewaardeerd worden als dit met spoed zou gebeuren.

In afwachting van uw reactie,

Met vriendelijke groet,

Corna Dirks

Reason against Racism

Vestigingen die het boek inmiddels uit de collectie verwijderd hebben:

– ZOETERMEER
– OOSTERHOUT
– AMSTELVEEN
– UITHOORN
– DUIVEN/ZEEVEN/WESTERVOORT/RIJNWAARDEN
– BUNNINK/ZEIST

Gastblogger Corna Dirks is oprichtster van Reason Against Racism (RAR).

REASON AGAINST RACISM is een Facebook-actiegroep. De eerste in zijn soort. RAR opereert als een ‘FLYING BRIGADE’ en plaatst reacties op Facebook-pagina’s. Pagina’s die aanzetten tot haat tegen bevolkingsgroepen of/en racistische posts/afbeeldingen plaatsen.

Gewapend met argumenten en overtuigingskracht vormen we een gezamenlijk front. Wij gaan niet in op verbaal geweld. Wij laten dat van ons afglijden als druppels water en blijven vriendelijk.

Reason against Racism probeert op deze manier in gesprek te komen met ‘tegenstanders’ en blijft niet hangen in onderling gepraat met medestanders. In de groep wordt niet gediscussieerd, alleen overlegd. Wij richten ons naar buiten.

Het doel is een tegengeluid te geven aan de vaak heftige discussies op Facebook en een bijdrage te leveren aan oplossingen.

Let’s Reason!
@Corna Dirks. juni 2014