Zoals ieder jaar weer heb ik het zwarte piet vrije Sinterklaasboekenoverzicht bijgewerkt en publiceer ik dit overzicht in november op Spinzi. Kijk ook eens bij onze samenwerkingspartner, feestvoorallekinderen.nl, voor nog meer tips en tricks waarmee je een inclusief Sinterklaasfeest kunt vieren voor alle kinderen.
Eun Jung Kim (Blackburn)
Rosa Parks is de nieuwste publicatie in de geëmancipeerde prentenboekenserie Van klein tot Groots waar mijn hart iets sneller van gaat kloppen. In deze serie van uitgeverij De Vier Windstreken staan krachtige belangrijke vrouwelijke rolmodellen centraal uit de (recente) wereldgeschiedenis. Eerder in deze vertaalde serie verschenen Anne Frank, Audrey Hepburn, Coco Chanel, Frida Cahlo en Marie Curie. Rosa Parks is de eerste in de serie die gaat over een zwart vrouwelijk rolmodel en vertelt het levensverhaal over de befaamde gelijknamige burgerrechtenactivist die door haar volharding, moedig en waardig verzet uiteindelijk een hele Afro-Amerikaanse beweging1 op gang bracht die grondwettelijk een einde maakte aan de rassensegregatie in de Verenigde Staten in de jaren ’60. 
Het prentenboekverhaal over Rosa Parks (1913-2005) is een aanwinst voor het aanbod van diverse en inclusieve kinderboeken in Nederland door het verhaal dat het vertelt. Ze is een zwart vrouwelijk rolmodel die zich met succes heeft ingezet in de strijd tegen racisme, rassenscheiding en ongelijkheid, maar toch zijn er veel kinderen in Nederland die deze recente geschiedenis (nog) niet kennen. Dit prentenboek geeft kinderen het gevecht tegen racisme dat op vele fronten nog steeds gevoerd wordt een historische context mee.
Een groot pluspunt is dat de illustrator de huidskleur van Rosa Parks en haar medestrijders diepbruin heeft weergegeven. Dit is gewoonlijk een type en tone van huidskleur die vaak ontbreekt en onzichtbaar is in kinderboeken2. Klein detail is daarbij wel dat alle mensen die afgebeeld zijn als Afro-Amerikaanse burgers zo’n beetje in dezelfde kleur zijn weergegeven als Rosa met minimale verschillen, terwijl terwijl ‘zwart’ geduid als huidskleur in werkelijkheid vele tinten door haar diverse en gemixte afkomsten kent. De Surinaamse strips Stimofo van Darryl Veldman doen bijvoorbeeld heel bewust recht aan deze diversiteit in kleur en zijn een toonbeeld van hoe divers je ‘zwart’ kunt representeren in het beeldmateriaal van kinderboeken.
Voor een prentenboek dat juist geëmancipeerde vrouwen neer wilt zetten, is het jammer dat de leidende actieve emancipatoire rol van Rosa een klein beetje ontkracht wordt in het biografische kader achter in het boek door te stellen dat ze ‘pas‘ actief werd in de burgerrechtenbeweging toen ze haar man Raymond Parks leerde kennen. Daar had wat mij betreft beter het woordje ‘en‘ in plaats van ‘pas’ kunnen staan. Een kleine redactionele ingreep had meer recht aan de emancipatoire strekking van haar levensverhaal gedaan.
Tot slot nog de hamvraag: door wie wordt het verhaal verteld? Ondanks mijn groot enthousiasme over de publicatie van dit prentenboek ontbreken bij de vertelling van dit belangrijke verhaal uit de zwarte geschiedenis, makers van kleur. Rosa Parks is niet geschreven, geïllustreerd en vertaald door mensen van kleur die zélf de emancipatoire zwarte geschiedenis en andere verhalen willen en kunnen vertellen (en vertalen) die over henzelf gaat3. Dat is nog een gemiste belangrijke stap die de uitgeverij bij de Nederlandse vertaling had kunnen maken om de kinderboekenwereld ook aan de makerskant diverser en inclusiever te maken.
Specificaties
Rosa Parks | Auteur Lisbeth Kaiser | Illustrator Marta Antelo | Nederlandse vertaling Antje Schoehuys-Blaak| Uitgeverij De Vier Windstreken | Nederlands | 1e druk | EAN 9789051167832 | verkrijgbaar vanaf 8 juli 2020 | gebonden hardcover | 34 pagina’s | adviesleeftijd 6+ | € 14.50 |
1Dat Rosa Martin Luther King inspireerde tot de Montgommery-busboycot wordt helaas niet expliciet genoemd.
2Hoofdpersonages met een hele donkere huidskleur zijn vaak afwezig en onzichtbaar in kinderboeken. Komen ze er wel in voor, dan is het vaak in een bijrol óf ze worden als stereotype en als karikaturen neergezet.
3Steeds meer Nederlandse kinderboekenuitgeverijen zijn zich hiervan bewust en handelen hiernaar. Uitgeverijen die hierbij hulp kunnen gebruiken en hun kennis willen vergroten kunnen een deskundigheidstraining van Spinzi volgen: een leesmethode en training die je blik opent en de deskundigheid op diversiteit en inclusie in kinderboeken en jeugdliteratuur bevordert.
ROSE Stories gaat onvermoeibaar door met het produceren en uitgeven van kinderboeken die het aanbod en de personages in verhalen diverser en rijker maken. Voor hun nieuwste kinderboekproject hebben ze een crowdfundingscampagne opgezet.
Voor Idje, een jongetje dat niet naar de kapper wil.
“Het verhaal
Idje wil niet naar de kapper is een kinderboek voor alle 4 tot 8-jarigen en gaat over de eigenwijze Idje, die niet naar de kapper wil omdat hij zijn grote bos krullen niet wil verliezen. Als de dag aanbreekt dat zijn keurige moeder het niet meer aankan, gaan Idje en zijn magische afro er alles aan doen om mam te slim af te zijn.”
Don’t touch my fro, bro.
Okee. Dat laatste zinnetje heb ik erbij verzonnen. Maar de crowdfundingscampagne is wel echt.
Supporten kun je al vanaf € 10 via Voor de Kunst en voor € 20 heb je het kinderboek van Idje wil niet naar de kapper (30 pagina’s) straks ook in huis.
Idje wil niet naar de kapper is een kinderboekverhaal van filmmaker Michael Middelkoop met de eigenzinnige illustraties van Lisa van Winsen en maakt onderdeel uit van het ROSE stories kinderverhalentraject. Een talentontwikkelingsproject met als doel het kinderboekenlandschap in Nederland cultureel diverser te maken en nieuwe makers op te leiden in het kinderboekenvak.
Na de New York bestseller Roza Rozeur, ingenieur is er nu ook Ada Dapper, wetenschapper van Andrea Beaty (verhaal) en David Roberts (illustraties). Beaty liet zich voor de nieuwsgierige, onderzoekende naar kennis hunkerende Ada Dapper inspireren door werkelijke vrouwelijke wetenschappers uit de geschiedenis: Ada Lovelace (a.k.a. Augusta Ada Byron) en Marie (Salomea Skłodowska-)Curie.
Ada Lovelace was een Britse wiskundige en wordt door velen beschouwd als de allereerste computeringenieur. Marie Curie was een Pools-Franse schei- en natuurkundige. Zij was de eerste vrouw die een nobelprijs ontving voor haar werk en ontdekte de elementen polonium en radium. In Ada Dapper is de onderzoekende aanleg van beide wetenschappers gegoten.
Ada Dapper is een rolmodel voor alle leergierige en onderzoekende kinderen met een pedagogisch knipoogje naar opvoeders om die uitbundige nieuwsgierige aanleg niet in te dammen of te straffen maar serieus te nemen, te begeleiden en te faciliteren.
Bijzonder mooi aan dit kinderboek is dat de makers ervoor hebben gekozen Ada een Afro-identiteit te geven samen met haar broertje, moeder en vader. Alles wat vaak ondergerepresenteerd in kinderboeken is, krijgt in Ada Dapper een vanzelfsprekende rol. Een Afro-meisje heeft de ondernemende, slimme uitbundige hoofdrol, het broertje heeft de (rustige) bijrol, beide ouders zijn betrokken en samen.
Alleen maar pluspunten dus, in het bijzonder op het snijvlak van gender en roots. Zo kom je ze niet vaak tegen.
Kijk ook eens naar Iggy Peck, architect en Madame Chapeau van dezelfde makers.
Uitgeverij Nieuwezijds, oktober 2018
Vertaald door Edward van de Vendel
Een hartverwarmend kinderboekendebuut eerder dit jaar uitgekomen van Junot Díaz, NY Times bestseller en Pulitzerprijswinnaar. Junot, zelf een kind van immigranten, weet als geen ander hoe belangrijk het is om verhalen van het thuisland terug te vinden in kinderboeken. Ook – of juist – wanneer je geen herinneringen (meer) aan dat thuisland – in dit geval de Dominicaane Rupubliek – hebt.
Mooier had illustrator Leo Espinosa, zelf ook een immigrantenkind geboren in Botogtá (Colombia), de fantasierijke geest en het liefdevolle kinderhart van Díaz voor het eiland van afkomst in dit verhaal niet kunnen illustreren. Zo oprecht mooi is dit prentenboek, je zou er haast van gaan blozen. Want dat is het. Een liefdevolle ode aan het (ei)land van herkomst.
Islandborn is op dit moment alleen nog beschikbaar in het Engels en in het Spaans onder de noemer Lola als Ebook. Ik kan alleen maar hopen dat een slimme uitgeverij dit prachtige prentenboek ook in het Nederlands gaat vertalen en uitgeven.
Junot Díaz, geboren in de Dominicaanse Republiek, migreerde met zijn familie op zijn zesde naar New Jersey in Amerika. De impact van migratie en het historische gegeven van drie eeuwen slavernij op de Caraiben maken inherent onderdeel uit van zijn bijzonder schrijversschap:
There are “historical extremes in the Americas that are difficult for the mind to grasp: it’s hard to convince people the Caribbean was a 300-year-long Auschwitz. Migration is like having your house burn down with everything in it, and only whispers left of what went before. Yet in genres I found descriptions of these very extremes: endless genetic breeding; time travel; leaving one world and being miraculously teleported to another.” – The Independent, 2008.
Islandborn verscheen in maart 2018, bij Oneworld Publications
Spinzi - Emancipatie, representatie en diversiteit in kinderboeken 