In 2011 schreef ik mijn bachelorthesis Genderstereotiep en sekse rolbevestigend beeld- en tekstmateriaal in kinderboeken. Hierin presenteerde ik naast mijn literatuuronderzoek, extracurriculair de resultaten van mijn verkennend onderzoek naar de representatie van rolmodellen in AVI-kinderboeken in relatie tot gender en sekse. Vrij Nederland publiceerde in 2014 een artikel op basis van deze thesis en mijn toenmalige vers opgerichte kinderboekwinkel Spinzi, gespecialiseerd in emancipatie en diversiteit in kinderboeken.
Desondanks zijn inmiddels ruim 7 jaar later, stereotype representaties en nauw gedefinieerde rollen op basis van de seksen in een groot deel van het Nederlandse AVI-leesaanbod in de klaslokalen van het primair onderwijs (po) en in (school)bibliotheekcollecties nog immer ongewijzigd. Met AVI-kinderboeken leren kinderen doorgaans in het po technisch lezen. Dat betekent dat daarmee institutioneel via taalvorming inherent impliciet eenzijdige beeldvorming aan jonge kinderen wordt meegegeven over de personages in deze kinderboeken en hoe zij gerepresenteerd worden (als zij er al in bestaan).
Ik pleit daarom sterk voor een opschoning van AVI- en kinderboekencollecties – het letterlijk wegdoen van verouderde titels – zodat er fysieke ruimte ontstaat in de boekenkasten en collecties van (school)bibliotheken voor de aanschaf en uitbreiding van moderne kinderboeken waarmee het totaalaanbod diverser en inclusiever wordt.
Lege boekenplanken verlangen immers om opnieuw gevuld te worden en daarin kan gericht en doelmatig geselecteerd worden.
Wie geïnteresseerd is in hoe de stereotype representatie van genderrollen in kinderboeken eruit ziet, kan voor een algemeen beeld de samenvatting hieronder erop naslaan. Ben je daarnaast geïnteresseerd in een educatieve workshop zodat je voortaan stereotype representaties kunt herkennen in kinderboeken? Of zoek je advies bij de samenstelling en aanvulling van een diverse en inclusieve kinderboekencollectie of kinderboekencollectie van de (school)bibliotheek, dan kun je natuurlijk verblijvend contact opnemen via het contactformulier.
Samenvatting
Onderzoek naar de representatie van genderstereotiep en sekse-rolbevestigend beeldmateriaal in kinderlectuur werd aan het begin van de jaren ‘70 voor het eerst gepresenteerd door Weitzman, Eifler, Hokada & Ross (1972) vanwege de veronderstelde impact die het heeft op het bevestigen en versterken van genderstereotiepe ideeën onder kinderen. De conclusie luidde dat vrouwelijke en mannelijke personages op genderstereotiepe wijze in kinderboeken geportretteerd worden (Weitzman et al, 1972). Sindsdien stellen verschillende wetenschappers dat de representatie van genderstereotiep en sekse-rolbevestigend beeld- en
tekstmateriaal in kinderboeken hardnekkig is gebleken door de jaren heen
(Anderson & Hamilton, 2005; Collins, Ingoldsby & Dellman, 1984; Crabb &
Bielawski, 1994; Diekman & Murnen, 2004; Turner-Bowker, 1996; Poarch &
Monk-Turner, 2001).
In Nederland is de aandacht voor genderstereotiep kinderboekenmateriaal onopgemerkt gebleven en op het moment van schrijven (red.) is onderzoek naar genderstereotiepe inhoud van Nederlandse kinderboeken nog niet uitgevoerd. Deel II van dit onderzoek bestaat daarom uit een verkennende inhoudsanalyse met betrekking tot de representatie van genderstereotiep of sekse-rolbevestigend beeld- en tekstmateriaal in kinderboeken.
In totaal zijn er 18 AVI-kinderboeken geanalyseerd, bestaande uit 39 (38.6%) vrouwenpersonages en 62 (61.4%) mannenpersonages. De resultaten van de inhoudsanalyse tonen aan dat er in de AVI-boekenselectie sprake is van genderstereotiep en sekse-rolbevestigend beeld- en tekstmateriaal op basis van de seksen.
In genderstereotiepe dimensies zoals persoonlijkheid, de distributie van sociale rollen en sekse stereotiepe activiteiten worden de personages op basis van hun sekse verschillend gerepresenteerd. Zo worden bijvoorbeeld vrouwen uitsluitend gerepresenteerd als huismoeders en basisschooljuffen, terwijl mannen gerepresenteerd worden in diverse beroepen en vaak uitgesloten worden van huishoudelijke activiteiten en opvoedingstaken. Jongens daarentegen worden het sterkst gestereotypeerd op het hebben van genderstereotiepe mannelijke eigenschappen en het bezigen van sekse stereotiepe activiteiten. Aanbevelingen voor verder onderzoek naar genderstereotiep en sekse- rolbevestigend beeld- en tekstmateriaal in kinderboeken worden besproken.
Uit: Genderstereotiep en sekse-rolbevestigend beeld- en tekstmateriaal in kinderboeken. Een literatuuronderzoek en inhoudsanalyse. Kim Blackburn, Bachelorthesis Pedagogische Wetenschappen, 1e beoordelaar dr. Henny Bos, Universiteit van Amsterdam, 2011, 75 pagina’s. De volledige scriptie is (gratis) opvraagbaar via het contactformulier.
Het artikel van Vrij Nederland vind je hier.
Spinzi - Emancipatie, representatie en diversiteit in kinderboeken 