Categorie: 10-12 jaar

Slaaf Kindje Slaaf – Dolf Verroen

Gepubliceerd op door Kim BlackburnEen reactie plaatsen

UPDATE TOELICHTING (toegevoegd 8 juli 2020): titel aangepast / dit boek kan schadelijk zijn zonder context en begeleiding. Het hoort thuis in de (de)koloniale jeugdliteratuur. Je kunt dit jeugdboek gebruiken om slavernij, racisme en gedeelde geschiedenis (c.q. koloniale geschiedenis) bespreekbaar te maken en/of om dit jeugdboek te analyseren en te bespreken vanuit een (de)koloniaal perspectief. Houd daarbij rekening met dat het racistische witte perspectief dat in dit boek (bewust) gekozen is, een andere impact kan hebben op jonge zwarte lezers (pijnlijk en kwetsend) dan op witte jonge lezers. Bij het (voor)lezen van dit boek wordt begeleiding in educatief-pedagogisch verantwoorde context geadviseerd. De uitgeverij gaat bij de 3e druk een lesbrief toevoegen.

Dit is Koko, zei papa, een slaafje voor onze Maria.
Van tante Elisabeth kreeg ik een zweepje.
Het paste net niet in mijn tas.
Jammer.

Maria krijgt een slaafje voor haar twaalfde verjaardag. Dat is handig. Slaven moeten doen wat jij zegt. Je kunt ze straffen, verkleden of verkopen. Maria weet niet beter. Haar leven draait om mooie jurken, theevisites en netjes rechtop zitten – net als dat van haar moeder en haar tantes. Waarom zou ze verder kijken dan het luxe leven dat ze gewend is? Alles is toch goed zoals het is?

Uit: Slaaf Kindje Slaaf – Dolf Verroen (2006), nieuwe druk Hoe mooi wit ik ben (2016)


Door de eervolle Thea Beckmanprijs eerder dit jaar voor de Reis van Syntax Bosselman van Arend van Dam moest ik onmiddellijk ook denken aan Slaaf Kindje Slaaf van Dolf Verroen. In stijlvorm en genre zijn de twee kinderboeken onvergelijkbaar met elkaar maar toch kan het nuttig zijn om ook van dit eerder gepubliceerde werk te weten. Waar Arend van Dam met de Reis van Syntax Bosselman het koloniserend verleden van Nederland  historisch onderzoekt en in de hoofden van verschillende personages en perspectieven probeert te kruipen gaat Dolf Verroen met Slaaf Kindje Slaaf de confrontatie aan door vanuit het perspectief van de arrogante verheven houding van zijn (witte) personages te schrijven.

Slaaf Kindje Slaaf schetst heel duidelijk het beeld van hoe racistisch, neerbuigend en objectiverend er naar tot slaaf gemaakten gekeken kon worden door witte plantagehouders (en hun families) en evenzo behandeld werden.

Je kijkt mee door de ogen van de jonge Maria, die een tot slaaf gemaakt jongetje van haar vader – een rijke plantagehouder – voor haar 12e verjaardag krijgt. In 40 korte filmisch aandoende hoofdstukken zie je hoe de kinderlijke in pubertijd ontluikende Maria enerzijds de mensenhandel en hun gedwongen arbeid op de theeplantage van haar vader volstrekt vanzelfsprekend vindt. Anderzijds laat het ook de spanningen, jaloezie en wreedheden van haar witte moeder en tantes zien in relatie tot de aantrekkelijke zwarte jonge meisjes die in slavernij op de plantage leven.

Waar De Reis van Synax Bosselman vooral historische context, kennis en een onderzoekende houvast biedt, zal Slaaf Kindje Slaaf waarschijnlijk meer innerlijke weerstand oproepen door het effect op de directe emotie(s) van de lezer. Zoals de toelichting van het boek ook stelt: ‘Het is een indringend jeugdboekje over racisme en kolonialisme dat vragen oproept juist doordat ze voor de (witte) hoofdpersonen geen vragen zijn.’

Aan de hand van beide jeugdboeken kunnen ouders, verzorgers, educators, docenten de trans-Atlantische slavernij, racisme en mensenhandel bespreekbaar met kinderen en jongeren maken. Zowel thuis, als in de bibliotheek en/of in de klassen van het primair onderwijs (po), het voortgezet onderwijs (vo), het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en het hoger beroepsonderwijs (hbo) binnen thema’s van Geschiedenis en Burgerschap. Voor het po zijn beide boeken geschikt voor de bovenbouw, groep 7 en 8.

WanGro-edeKonGiMaria-cover-illustratie

Ben je in het bijzonder geïnteresseerd in het aanbieden van meertalige kinderboeken? Kijk dan ook eens naar de Surinaamse vertaling in het Sranantongo van Slaaf Kindje Slaaf door Flos Rustveld: Wan gro-ede kon gi Maria. Een zelfstandige uitgave op vierkant CD-formaat, tekst zonder illustraties, met bijbehorende CD waarop Flos Rustveld het jeugdboekje in het Sranantongo voorleest.

Vanwege het hedendaagse inzicht dat het taalgebruik van het woord slaaf ontmenselijkt en rechtstreeks taalgebruik is dat overgenomen is uit de slavernij spreekt men tegenwoordiger beter van ‘tot slaaf gemaakte mensen’. Door commotie rondom dit boek is de heruitgave van Slaaf Kindje Slaaf in 2016 gewijzigd naar ‘Hoe mooi wit ik ben’.

Slaaf Kindje Slaaf / Hoe mooi wit ik ben is bekroond met de Gustav-Heinemann-Friedenspreis en de Deutscher Jugendliteraturpreis. De reis van Syntax Bosselman is eerder dit jaar bekroond met de jeugdhistorische Thea Beckmanprijs.

Specificaties

Slaaf Kindje Slaaf | Auteur Dolf Verroen | Illustrator Veronica Nahmias | Uitgeverij Olga Kinderboeken | Nederlands | 1e druk | ISBN 9789067344517 | juni 2006 | gebonden hardcover | 104 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar

Hoe mooi wit ik ben | heruitgave | Auteur Dolf Verroen | Illustrator Martijn van der Linden | Uitgeverij Leopold | 1e (her)druk | ISBN 9789025869762 | maart 2016 | gebonden hardcover | 80 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar

Wan gro-ede kon gi Maria | Auteur Dolf Verroen | Vertaling Sranantongo + CD | Vertaler Flos Rustveld | Cover Gallery Fermate | ISBN 978909027881 | 27 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar | meer informatie over dit boekje via Spinzi

De reis van Syntax Bosselman – Verhalen over de slavernij | Auteur Arend van Dam | Illustrator Alex de Wolf | Uitgeverij Van Holkema & Warendorf | Nederlands | 1e druk | ISBN 9789000359158 | februari 2018 | Hardcover | 304 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar

Thea Beckmanprijs naar Verhalen over de Slavernij – De Reis van Syntax Bosselman (10+)

Gepubliceerd op door Kim Blackburn2 reacties

(Animatie: Rient van de Crommert)

Jeugdauteur Arend van Dam ontving vandaag de Thea Beckmanprijs 2018 met zijn historisch jeugdboek De reis van Syntax Bosselman – Verhalen over de slavernij (10+). Het is de eerste keer dat de Thea Beckmanprijs een jeugdhistorisch boek betreft dat vragen over de Nederlandse deelname aan de trans-Atlantische slavernij zo uitvoerig behandelt als de keerzijde van een handelsgeschiedenis die Nederland rijk heeft gemaakt.

Syntax Bosselman heeft werkelijk bestaan. Samen met 27 landgenoten uit Suriname werd hij in 1883 naar Nederland gehaald om op de Wereldtentoonstelling op de Dam van Amsterdam te staan. Een tentoonstelling van echte mensen uit de kolonieën die op deze wijze geobjectiveerd en geëxoticeerd werden tijdens de naweeën van de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij*.

In De reis van Syntax Bosselman gaat Arend van Dam op zoek naar het verhaal van de toen 60-jarige Syntax Bosselman en zijn 13-jarige reisgenoot Kodjo. Hij probeert zich voor te stellen hoe de reis en de gesprekken tussen de oudere Syntax, de jongere Kodjo en hun landgenoten zijn verlopen in de Wereldtentoonstelling maar hij probeert ook in de hoofden te kruipen van Michiel de Ruyter, Jan Pieterszoon Coen en Johan Maurits van Nassau – in zijn zoektocht naar antwoorden op waarom Nederland ooit heeft kunnen besluiten mee te gaan doen aan de slavernij.

Anders dan in al zijn voorgaande en andere jeugdhistorische verhalen lijkt Arend van Dam bij het maken van dit jeugdboek zich zeer bewust te zijn geweest van zijn eigen ‘witte gepriviliseerde’ achtergrond of probeert daar in elk geval op haast wetenschappelijke wijze rekenschap van te geven. Hij neemt een transparante onderzoekende positie in en neemt de lezer(s) steeds mee in zijn eigen twijfels over en worstelingen met deze keerzijde van de ‘Gouden Eeuw’ in aparte hoofdstukken die met lichtpaars gekleurde bladzijden door het boek heengewoven zijn.

Die voorzichtigheid om als ‘witte man’ te schrijven over de Wereldtentoonstelling en de koloniale geschiedenis van Syntax en zijn landgenoten blijkt bijvoorbeeld ook als hij emeritus hoogleraraar Sociale en Culturele Antropologie Gloria Wekker citeert uit een mailwisseling als één van de informatieve betrouwbare bronnen voor zijn onderzoek tijdens het schrijven van dit jeugdhistorisch boek en uit de gelezen ‘zwarte literatuur’ waarnaar hij verwijst.

Toch blijft De reis van Syntax Bosselman hier en daar iets te genuanceerd hangen in luchtig voorgestelde dialogen over wat in werkelijkheid een harde geschiedenis van drie eeuwen slavernij, onderdrukking, verkrachting, mishandeling, moord en uitbuiting van tot slaaf gemaakte mensen omvat. Zo hadden de gesprekken tussen het zacht voorgestelde personage van de oudere Syntax en de jongere kritische Kodjo stelliger en dieper uitgewerkt kunnen worden. Het lijkt erop dat de auteur de vinger niet helemaal op de zere plek durft te leggen ondanks dat hij zich uiterst consciëntieus heeft proberen in te leven in de mensen achter de Wereldtentoonstelling in koloniale context.

Het is zowel waardevol te noemen dat een ‘witte’ auteur deze complexe geschiedenis in een waardig historisch jeugdboek heeft opgetekend als een urgente oproep om nog veel meer verhalen en onderzoeken te creeëren in al dan niet historische jeugdliteratuur uit de handen van hen wie deze geschiedenis het meest in het hart en generaties treft.

Specificaties
De reis van Syntax Bosselman – Verhalen over de slavernij
Auteur: Arend van Dam
Illustrator: Alex de Wolf
Uitgeverij: Van Holkema & Warendorf
Prijs: € 15,99
Adviesleeftijd: 10-12+

Beelden
Beeldbank Archief Amsterdam

Voetnoot
*Er zijn 2 afschaffingsdata van de Nederlandse slavernij: de formele afschaffing van de slavernij in Nederlands-Indie vond plaats op 1 januari 1860; die van in de West (Suriname en de Antillen) vond plaats op 1 juli 1863. De facto zal de slavernij echter nog tientallen jaren voortduren tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw.

Meer informatie over de Thea Beckmanprijs vind je hier.
Meer over Arend van Dam vind je hier.

Griffels en penselen 2018: veel aandacht voor diversiteit in kinderboeken dit jaar

Gepubliceerd op door Kim Blackburn2 reacties

De Zilveren Griffels, de Zilveren Penselen en de eervolle vermeldingen van de Met vlag en wimpels 2018 zijn gisteren bekendgemaakt en uitgereikt op de jaarlijkse Midzomerkinderboekenborrel van stichting CPNB. De Griffels en Penselen gelden als prestigieuze erkenningen voor het werk van kinderboekenschrijves en illustratoren in Nederland. Opmerkelijk is dat er dit jaar tijdens de uitreiking veel expliciete aandacht voor representatie en diversiteit in kinderboeken was. Die urgentie is ook zichtbaar in de toekenningen van de Zilveren Griffels en (vooral) Zilveren Penselen.

Voor de volgers van Spinzi tip ik in het bijzonder de volgende kinderboeken hiervan (van links naar rechts):

TORI, Brian Elstak & Karin Amatmoekrim, Uitgeverij Das Mag (2017). Zilveren penseel – 6 tot 12 jaar.
Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes Elena Favilli & Francesca Cavallo, Nederlandse vertaling Monique ter Berg, Uitgeverij ROSE Stories, 2017. Met vlag en wimpel – 6 jaar en ouder.
Het lammetje dat een varken is – Pim Lammers & Milja Praagman, uitgeverij De Eenhoorn (2017). Zilveren Griffel, 0 tot 6 jaar.
Heb jij misschien Olifant gezien?, David Barrow, Uitgeverij Gottmer (2017). Zilveren Penseel, 0-3 jaar.

TORI, Brian Elstak & Karin Amatmoekrim, uitgeverij DAS MAG, Zilveren Penseel, 6 tot 12 jaar
Bedtijdverhalen voor Rebelse Meisjes, Elena Favilli & Francesca Cavallo, vertaling Monique ter Berg, uitgeverij ROSE Stories, Met vlag en wimpel van de Griffeljury, 6 jaar en ouder
Het lammetje dat een varken is, Pim Lammers en Milja Praagman, uitgeverij De Eenhoorn, Zilveren Griffel, 0 tot 6 jaar
Heb jij misschien olifant gezien?, David Barrow, uitgeverij Gottmer, Zilveren Penseel, 0 tot 3 jaar

Op de site van het CPNB vind je de volledige lijst met de uitreikingen van de Zilveren Griffels, de Zilveren Penselen en de eervolle vermeldingen van de Met vlag en wimpels 2018.

De Gouden Penseel wordt op 19 september 2018 uitgereikt en de Gouden Griffel op 2 oktober, aan de vooravond van de Kinderboekenweek tijdens het Kinderboekenbal.

Uitgelicht: Quaco – Leven in slavernij (Ineke Mok & Eric Heuvel)

Gepubliceerd op door Kim Blackburn2 reacties

quaco-leven-in-slavernij
Quaco – Leven in slavernij (Eric Heuvel en Ineke Mok, 2015)

Vier jaar werkten neerlandica, onderzoeker en docent Ineke Mok (initiator) en historisch striptekenaar Eric Heuvel aan Quaco – Leven in slavernij. Die toewijding kun je in de lagen en nuances van dit bijzondere boek terug vinden. In Quaco wordt, de voor sommigen, abstracte kennis van de trans-Atlantische slavenhandelsgeschiedenis naar het persoonlijke inlevingsvermogen gebracht op een wijze waar jongeren ontvankelijk voor zijn: middels een hoogwaardig kwalitatief stripboek c.q. beeldverhaal.

Quaco, vaak geschreven en uitgesproken als Kwakoe, heeft aan het einde van de 18e eeuw echt geleefd. In de overgeleverde en geredigeerde uitgegeven dagboeken van de Schots-Nederlandse soldaat John Gabriël Stedman (1744-1797), één van de bekendste chroniqueurs die het leven op de Surinaamse plantages gezicht gaf, speelt Quaco als lijfknecht onder zijn gezag slechts een bijrol. Treffend is daarom dat de makers van het stripboek een omkering van het perspectief hebben gemaakt. Nu eens schrijft Quaco zijn verhaal op, zijn liefde voor het slavenmeisje Afua en beleven we het leven op de plantages, zijn innerlijke worsteling tegen de slavenopstand van Boni en het verhaal van Stedman en diens relatie met slavin Joanna door de ogen van Quaco.
Zeer doet de onmacht bezit te worden van een ander, ontroerend het gegeven van de menselijke overlevingskracht en: dat liefde overal speelt, ook in tijden van slavernij.
Quaco – leven in slavernij is uitgegeven als educatief historisch beeldverhaal door de Walburg Pers, oorspronkelijk bedoeld voor tweedeklassers maar absoluut ook geschikt voor klassen daarboven en thuis.
Het enige wat nog te wensen over laat is de vrijblijvendheid van de aanschaf; immers hoort dit stripboek – dat op unieke wijze verhaalt over de schaduwzijde van de Nederlandse handelsgeschiedenis specifiek bedoeld voor jongeren – net als Zwart in kinderboeken natuurlijk gewoon op de verplichte literatuurlijst thuis van alle lagen van het secundair onderwijs maar dat kan de uitgeverij niet kwalijk genomen worden en hoort thuis op de agenda van het Nederlands emancipatie en onderwijsbeleid.
Tot die tijd kunt u het eigengereid kopen via de webwinkel van de Walburg Pers en www.quaco-stripverhaal.nl of het bestuur van de school van uw kind(eren) noodzakelijkerwijs ermee spammen. De bijzondere luxe gebonden uitgave is inmiddels uitverkocht.
– Voor verdieping lees ook Stedman’s Narrative of a five years’ expe­dition against the revolted Negroes of Surinam (1796), volumes 1 en 2.
Extra informatie
Titel: Quaco
Subtitel: Leven in slavernij
Auteurs: Ineke Mok & Eric Heuvel
Uitvoering: genaaid gebrocheerd
Illustrering: geïllustreerd, kleur
Uitgave: Walburg Pers, Zuthpen, 2015
Omvang: 64 pagina’s
ISBN: 9789057309595

De Roep van de shoco (uil)

Gepubliceerd op door Kim Blackburn101 reacties

roep-van-de-shoco
De roep van de shoco / E grito di e shoco (Charlotte Doornhein, 2014)

Kai Tchong sr (1937) bracht zijn kindertijd door op het benedenwindse eiland Aruba, waar zijn vader in de jaren ’30 via Curaçao vanuit Rotterdam met de wilde vaart op de boot naartoe was vertrokken. In 1949 emigreert de jonge Kai Tchong sr vervolgens zelf terug naar Nederland, waar hij later afstudeert als kinderpsycholoog. Inmiddels gepensioneerd, vader van drie kinderen en grootvader van drie kleinkinderen (drie generaties met gemengde roots), vroeg Spinzi hem het tweetalig Arubaans-Nederlandse kinderboek De roep van de shoco (e grito di e shoco) van Charlotte Doornhein te recenseren. Een boek dat voor hem herinneringen doen opleven aan het Caraïbisch gebied en zijn eigen jeugd op Aruba.

De roep van de shoco (uil), met als ondertitel Dansen met de wind, geschreven door Charlotte Doornhein is een leuk geschreven en geïllustreerd (door Sheila Werleman) tweetalig Arubaans-Nederlands kinderboek. De ondertitel verwijst niet alleen naar het vliegen van de “wijze” uil, maar dubbelzinnig ook naar de moeder en tante van de schrijfster, die hun kindertijd doorbrachten op de benedenwindse eilanden, Aruba en Curaçao. Immers, zij dansen nog steeds met de wind. Net als de shoco.

Het is echt een verhaal van en over kinderen wat “in werkelijkheid” zich inderdaad af zou hebben kunnen spelen op zo’n ABC Caraïbisch eiland. Met gedachten aan zijn oorspronkelijke bewoners de Indianen en hun “potten” cultuur. Ook de illustraties brengen me terug naar mijn kindertijd, zo’n 60 tal jaren geleden, en schetsen een beeld, wat mijn herinneringen kleurt, zowel naar vorm als de kleuren van de omgeving op het eiland Aruba!

Het verhaal is ook leerzaam en graaft naar verborgen schatten, die de Indianen hebben achtergelaten. Ook het bewaren en koesteren van deze schatten gaat mee als iets waardevols. Een boek om te hebben en bewaren! Met dank aan Charlotte en Sheila voor een waardevol kinderboek! Wat zelfs voor een senior, die langer in Nederland gewoond heeft dan op Aruba, opnieuw zijn nieuwsgierigheid naar zijn kindertijd opwekt.

Wat betreft de Hongaarse roots van Charlotte, deed haar verhaal over de Shoco me intuïtief denken aan Clarissa Pinkola Estes, auteur van De Ontembare Vrouw, met haar kleine boek “De Gastvrije Aarde”! Clarissa heeft het verhalen vertellen ook opgedaan via haar (voor-)ouders en het ons en de generaties na ons ook boeiend doorgegeven!

Kai Tchong,
1937-10-07, Oranjestad Aruba

Specificaties
Titel: De roep van de shoco. Dansen met de wind. (E grito di e shoco)
Auteur: Charlotte Doornhein
Illustrator: Shila Werleman
ISBN: 978 94 91740 20 6
Pagina’s: 2 x 56
Uitvoering: hard cover
Uitgever: Jeroen Hoogerwerf
Vertaler: Mirto Laclé

De roep van de shoco is het tweetalige geschenkboek dat speciaal geschreven werd voor het Kinderboekenfestival Aruba 2014 / Siman di Buki pa muchanan 2014.

Er is een beperkt aantal exemplaren beschikbaar voor Nederland, exclusief via Levendig Uitgeverij.