Ik maakte een leeswijzer voor de inclusieve Sinterklaaspakketten van een Feest voor Alle Kinderen. Heb jij al een inclusief Sinterklaaspakket besteld? Of wil je deze doneren aan een ander? Kijk dan op feestvoorallekinderen.nl. Je kunt… Meer
Uitgelicht: Néala & De weg van het licht (Ethiopië)
Het prentenboek Néala & De weg van het licht van Krista Haest (tekst) & Dagje Massoels (illustraties) gaat over een spirituele reis van een Noord-Ethiopisch meisje. Kalkidan Mesfin, Mo Hersi en Mahlet Mesfin geven in deze gastbijdrage hun lezing van dit prentenboek dat over hun land van herkomst gaat.
Stereotype beelden
“Het is een stereotyperend boek met alle stereotypen die er zijn over Ethiopië opgegooid en opgeschreven. Ergens doet dat pijn.”
Podiumkunstenaar en tv presentator Mo Hersi windt er geen doekjes om heen. Hij vindt de illustraties prachtig, maar: “Het is een stereotyperend boek met alle stereotypen die er zijn over Ethiopië opgegooid en opgeschreven. Ergens doet dat pijn.” Van de grote diversiteit, vele bevolkingsgroepen en wel 80 talen die het land rijk is heeft de maker van het boek bij uitstek gekozen voor typische rurale beelden uit Noord-Ethiopië. We zien lege open velden, injera, hoeders, bergen en gevlochten haren. Het omwikkelen van een kindje op de rug van een moeder wordt uitgebreid uitgelegd en de mensen wonen er in hutjes. “Die hutjes zijn er wel”, zegt Mo, “maar óók in Ethiopië wonen mensen anno 2020 in stenen huizen, hebben we satellietschotels, universiteiten, whatsapp, skype, facebook en internet.”
Kinder- en jeugdpsycholoog Mahlet Mesfin merkt diezelfde ‘westerse’ stereotype presentatie van Ethiopië op: “Als lezer voelt het voor mij als een interpretatie van een westers persoon die een tijdje heeft doorgebracht in Ethiopië. Het dekt een paar stereotypen (kapsel, kleding, interieur huis), maar roept ook vragen op […] waardoor het verhaal minder authentiek voelt. Ik merkte dit (bijvoorbeeld, red.) aan de manier waarom bepaalde culturele dingen worden uitgelegd, zoals het dragen van een ‘sjaal’ wat geen recht doet aan wat het eigenlijk is voor mijn gevoel. Het moet een ‘netela’ voorstellen wat onderdeel is van de traditionele kledingdracht en waarvan de manier van dragen verschillende betekenissen kan hebben.”
Mystificatie
Als klap op de vuurpijl noemt Mo een scene waarin Néala en haar vriend Dula naar elkaar roepen en een heel gesprek met elkaar voeren van berg naar berg met een ravijn tussen hen in. De auteur legt achter in het boek uit dat de mensen in Noord-Ethiopië – op haast bovennatuurlijke wijze – elkaars stemmen kunnen herkennen door de bergen heen en draadloos met elkaar communiceren. Daarover zegt Mo: “Ik vond dit zo ver gaan, dat ik het bij mijn ouders heb nagevraagd.” Zijn moeder antwoordde dat dit heel vroeger gebeurde. “Dat mensen elkaar vroeger seinden vanuit de bergen, maar dan schreeuwden ze echt en dan nog hoorden ze elkaar amper. We leven tegenwoordig in een tijd waar iedereen mobieltjes heeft. Ook op het platteland.”
What’s in a name?
Niet alleen over de communicatiemogelijkheden in Noord-Ethiopië maar ook over de naam van Néala hangt een zweem van mystiek. Kalkidan Mesfin, student interieur styling uit Amsterdam, doet er uitgebreid navraag bij de familie naar:
“De naam Néala is niet algemeen bekend (in Ethiopië, red). Ik had de naam nooit eerder gehoord, dus heb dit nagevraagd bij familieleden die de twee Noord-Ethiopische talen spreken (Amhaars en Tigirinya). Daarnaast ook een familielid gevraagd die de Oromo taal machtig is (de Oromo’s zijn de grootste etnische groep van Ethiopië). Ook bij hen was de naam niet bekend. Doordat de naam niet algemeen bekend is, kunnen kinderen zich mogelijk minder snel met Néala identificeren. Daarnaast blijkt de naam in het Amhaars geschreven te zijn als Neila en niet Néala. De namen Tamrat en Dula zijn (wel, red.) Amhaars […]”
Ook Mahlet loopt tegen de naam Néala en de spelling aan:
“Verder heb ik de naam een paar keer hardop gezegd omdat het niet bekend voorkomt. De Amhaarse spelling lijkt niet correct.”
De auteur verklaart achter in het boek dat de naam Néala volgens haar in het Amhaars saffierblauw betekent. Saffierblauw is als naam waarschijnlijk dus door de schrijfster zelf bedacht, maar feitelijk ongebruikelijk als naam in Ethiopië en levert daardoor bij de Ethiopische Nederlandse lezers en hun families vervreemding op.
Magie bestaat niet
Magie en alles – dat bestaat niet. God bestaat.
Het magisch spirituele en de fantasie waarmee de schrijfster het innerlijke leven van Néala probeert te omvatten zou volgens Mo Hersi juist voor veel Ethiopische ouders verkeerd kunnen vallen. Religie speelt een fundamentele rol in Ethiopië. “Magie en alles – dat bestaat niet. Geloof bestaat. Je bent uitgesproken gelovig: je bent Koptisch Orthodox Christelijk, of Joods, of Jehova’s Getuige of Moslim. Alles is aan God te danken.”
Het goede doel
Het prentenboek is gekoppeld aan een goed doel. Voor elk boek dat gekocht wordt kan de stichting van de maker van dit boek een gratis boek weggeven in Ethiopië. Mo Hersi noemt het een klassiek voorbeeld van white saviours mentality. Mahlet: “Ik denk niet dat een Ethiopisch kind in Ethiopië gebaat is bij een boek dat geschreven is door iemand met niet-Ethiopische roots of niet aantoonbare affiniteit heeft met het land behalve persoonlijke ervaringen (uitgaande van de achtergrondinformatie). Ik ben meer voorstander van het ondersteunen van lokale stichtingen/initiatieven in plaats van giften doen.” Kalkidan: Ik denk niet dat kinderen in Ethiopië prentenboeken nodig hebben om de Amhaarse taal machtig te worden. Wel denk ik dat zij behoefte hebben aan prentenboeken waarmee zij zich kunnen identificeren.”
Tippen, wel of niet?
Zouden Kalkidan, Mo Hersi en Mahlet dit prentenboek zelf kopen, tippen, voorlezen of kado geven aan anderen?
Kalkidan: Ik zou het boek tippen aan ouders/verzorgers van Ethiopische kinderen.
Mo Hersi: Als ik alleen de voorkant van dit prentenboek zou zien dan zou het mijn aandacht trekken want ik zie eindelijk eens een keer een zwart meisje op de voorkant. Door de ondertitel verwacht je ook een religieus verhaal. Zodra je de inhoud leest, voel je je dus in de maling genomen. Nee, ik zou dit boek niet tippen.
Mahlet: Persoonlijk vind ik het boek best prijzig. Ik zou het wel tippen aan anderen omdat ik benieuwd ben wat zij er van zouden vinden maar ook omdat het ook een beetje bijzonder is om een boek te lezen over een Ethiopisch meisje.
___________________________________________________________________________________________________________
Néala & De weg van het licht | Krista Haest (tekst) | Dagje Massoels (illustraties) | ISBN 9789463883061 |€ 19.95 | The Kristal Womb 2019 | facebookpagina
Mo hERSI
Podiumkunstenaar, komediant en tv-presentator. Mo Hersi noemt zichzelf een ex-vluchteling uit Ethiopië en gebruikt het succesvolle levensverhaal van hem en zijn familie, zijn talenten en podium als artiest bewust om stereotype beelden van vluchtelingen te ontkrachten.
MAHLET MESFIN
Kinder- en jeugdpsycholoog. Mahlet Mesfin is geïnteresseerd in de ontwikkeling van kinderboeken die representatief zijn voor de huidige samenleving. “Het belang van representatie wordt hedendaags nog onderschat. Iets als een kinderboek kan het wereldbeeld van een kind vergroten en invloed hebben op het zelfbeeld.”
kalkidan mesfin
Student Interieurstyling in Amsterdam. Kalkidan Mesfin leest mee uit algemene interesse in dit Ethiopische prentenboek omdat het over haar thuisland gaat.
M I G R A N T E N – Issa Watanabe
“Hoeveel grenzen moet je oversteken om thuis te komen?” – Theo Angelopoulos
Het indringende prentenboek van Issa Watanabe (Peru) over migratie is nu ook onder Nederlandse en Engelse titel uitgegeven. In Nederland heeft uitgeverij Querido hiervoor de rechten gekregen. In MIGRANTEN staat een groep dieren symbool voor een grote groep diverse mensen die hun thuisland moeten uitvluchten en door omzwervingen en ontberingen heen, uiteindelijk, een nieuw thuis vinden.
De illustrator heeft hier voor een diverse samenstelling van dieren gekozen. Zeer waarschijnlijk welbewust gedaan om recht te doen aan de diversiteit van migranten die in de beeldvorming van andere mensen maar al te gauw tot één homogene stereotype groep ‘vluchtelingen’ kan worden afgedaan.
MIGRANTEN is geschikt voor kinderen vanaf 6 jaar om migratie (en anti-racisme) bespreekbaar te maken.
Over de auteur (POC)
Issa Watanabe, dochter van een dichter en illustrator, is geboren in Peru (1980). Ze studeerde literatuur, kleinkunst en illustraties. Watanabe zet de kunsten in om sociale integratie te promoten via diverse projecten. Dit woordloze prentenboek is daar een voorbeeld van.
Samenvatting van de uitgeverij
Als hun bos sterft moet een groep dieren noodgedwongen op zoek naar een nieuwe plek om te kunnen leven. Wat volgt is een reis vol onzekerheden, verdriet, honger en de gevaren van de zee. Maar bovenal is het een reis waarbij dood en hoop naast elkaar bestaan. Een reis die hoopvol eindigt in een ander bos, vol kleurrijke bladeren.
Issa Watanabe’s Migranten confronteert de kijker onverbloemd met de keiharde werkelijkheid waarin miljoenen vluchtelingen verkeren. Maar ze doet dat met poëtische beelden die ook troost en hoop bieden. Een kunststuk.
Specificaties
Migranten | Issa Watanabe (illustrator) | adviesleeftijd 6+ | Querido | gepubliceerd 9 augustus 2020 | 1e druk |EAN 9789045124919 | oorspronkelijke taal Spaans | copyright Issa Watanabe 2019
Pre-order tip: Eyes That Kiss in the Corners – Joanna Ho & Dung Ho
“Some people have eyes like sapphire lagoons with lashes like lace trim on ballgowns, sweeping their cheeks as they twirl. Big eyes, long lashes.
Not me.
I have eyes that kiss in the corners and glow like warm tea.”
Eyes That Kiss in the Corners – Joanna Ho
Sommige kinderboeken raken je in één blikopslag nog voordat je de achterflap hebt gelezen. Zo ook het Engelstalige prentenboek Eyes That Kiss in the Corners, van debutant Joanna Ho (auteur) en Dung Ho (illustrator). Dit poëtische prentenboek voor kinderen (4-8 jaar) gaat over eigenwaarde en het (leren) vieren van je halvemaanvormige Aziatische ogen. Het is bewust gemaakt voor kinderen van Aziatische komaf om hun ‘anders’ gevormde ogen te waarderen.
Hoe het prentenboek er verder uit ziet, is nog een mysterie. Op dit moment is alleen de omslag (bookcover) vrijgegeven met een begeleidende tekst in het Engels van de uitgeverij. Ik vertaal het hierbij voor het gemak vrij naar het Nederlands:
Een Aziatisch meisje merkt dat haar ogen er anders uit zien dan die van de andere kinderen uit haar omgeving. Zij hebben grote, ronde ogen en lange wimpers. Ze beseft dat haar ogen er anders uitzien. Ze zien eruit zoals de ogen van haar moeder, haar oma en haar kleine zusjes. Zij hebben ogen die kussen in de hoekjes en gloeien als warme thee, plooien in een halvemaan, gevuld met verhalen uit het verleden en hoop in de toekomst.
Door de krachtige vrouwen in haar leven herkent het meisje haar eigen schoonheid. Ze ontdekt een weg naar eigenliefde en kracht.
Kinderen met Aziatische roots die in een niet Aziatische omgeving opgroeien zullen zich herkennen in dit prentenboek maar ook bij volwassenen kan het een gevoelige snaar raken. Als volwassen lezer van Zuid-Koreaanse komaf werd ik bij het lezen van de achterflap terug geroepen naar mijn eigen jeugd. Er komt inderdaad een moment dat je beseft dat je er anders uit ziet dan de rest van de kinderen in jouw omgeving. Niet in de laatste plaats door anderen die jou daarop wezen door te ‘pesten’. ‘Sambal-bij’ werd vaak door wildvreemden op straat naar mij geroepen. En in het overwegend witte dorp waarin ik tot mijn twaalfde opgroeide werd ik ongegeneerd dat ‘zwarte geadopteerde kindje’ uit de buurt met spleetogen genoemd.
Ook ik vond in mijn kindertijd mede daardoor mijn eigen ogen niet mooi. Maar ook omdat ze ook echt anders waren dan die van het schoonheidsideaal van de meisjes om mij heen. Mijn wimpers waren kort en gericht naar beneden. Veel later leerde ik dat ik die ogen van mijn voorouders uit de Gobi-Woestijn in het zuiden van Mongolië heb geërfd en dat die korte wimpers daar een functie hadden: ze beschermden je ogen tegen de stand van de hoge zon en het opwaaiende zand door de woestijnwind. Het heeft een kinderleven lang geduurd om trots te kunnen zijn op wie ik ben en mijn afkomst. Hoe welkom waren dit soort hartverwarmende kinderboeken geweest toen ik zelf opgroeide. Ik gun het ieder kind. Zeker ook geadopteerde kinderen want zij hebben nog minder de rolmodellen en spiegels van hun oorspronkelijke roots en cultuur om hen heen om hen te herinneren aan hun afkomst en daar trots op te zijn.
Eyes That Kiss in the Corners wordt pas in januari 2021 uitgegeven maar tegenwoordig ben ik een groot fan van pre-sales. Met pre-sales help je uitgeverijen en makers bijzondere prentenboeken met een niche doelgroep met meer financiële zekerheid te realiseren door voortijdig de boeken financieel te supporten. Gelijktijdig heb je iets om je op te verheugen. Of je bent het tegen de tijd van de publicatie alweer een beetje vergeten. Dan is het de vergeten superleuke verrassing die een dag door je brievenbus komt.
Specificaties
Pre-sale Eyes That Kiss in the Corners | Joanna Ho (auteur) | Dung Ho (illustrator) | adviesleeftijd 4-8 jaar | HarperCollins Publishers | verwachtte publicatiedatum januari 2021 |EAN 9780062915627
Nieuw: Rosa Parks
Rosa Parks is de nieuwste publicatie in de geëmancipeerde prentenboekenserie Van klein tot Groots waar mijn hart iets sneller van gaat kloppen. In deze serie van uitgeverij De Vier Windstreken staan krachtige belangrijke vrouwelijke rolmodellen centraal uit de (recente) wereldgeschiedenis. Eerder in deze vertaalde serie verschenen Anne Frank, Audrey Hepburn, Coco Chanel, Frida Cahlo en Marie Curie. Rosa Parks is de eerste in de serie die gaat over een zwart vrouwelijk rolmodel en vertelt het levensverhaal over de befaamde gelijknamige burgerrechtenactivist die door haar volharding, moedig en waardig verzet uiteindelijk een hele Afro-Amerikaanse beweging1 op gang bracht die grondwettelijk een einde maakte aan de rassensegregatie in de Verenigde Staten in de jaren ’60. 
Het prentenboekverhaal over Rosa Parks (1913-2005) is een aanwinst voor het aanbod van diverse en inclusieve kinderboeken in Nederland door het verhaal dat het vertelt. Ze is een zwart vrouwelijk rolmodel die zich met succes heeft ingezet in de strijd tegen racisme, rassenscheiding en ongelijkheid, maar toch zijn er veel kinderen in Nederland die deze recente geschiedenis (nog) niet kennen. Dit prentenboek geeft kinderen het gevecht tegen racisme dat op vele fronten nog steeds gevoerd wordt een historische context mee.
Een groot pluspunt is dat de illustrator de huidskleur van Rosa Parks en haar medestrijders diepbruin heeft weergegeven. Dit is gewoonlijk een type en tone van huidskleur die vaak ontbreekt en onzichtbaar is in kinderboeken2. Klein detail is daarbij wel dat alle mensen die afgebeeld zijn als Afro-Amerikaanse burgers zo’n beetje in dezelfde kleur zijn weergegeven als Rosa met minimale verschillen, terwijl terwijl ‘zwart’ geduid als huidskleur in werkelijkheid vele tinten door haar diverse en gemixte afkomsten kent. De Surinaamse strips Stimofo van Darryl Veldman doen bijvoorbeeld heel bewust recht aan deze diversiteit in kleur en zijn een toonbeeld van hoe divers je ‘zwart’ kunt representeren in het beeldmateriaal van kinderboeken.
Voor een prentenboek dat juist geëmancipeerde vrouwen neer wilt zetten, is het jammer dat de leidende actieve emancipatoire rol van Rosa een klein beetje ontkracht wordt in het biografische kader achter in het boek door te stellen dat ze ‘pas‘ actief werd in de burgerrechtenbeweging toen ze haar man Raymond Parks leerde kennen. Daar had wat mij betreft beter het woordje ‘en‘ in plaats van ‘pas’ kunnen staan. Een kleine redactionele ingreep had meer recht aan de emancipatoire strekking van haar levensverhaal gedaan.
Tot slot nog de hamvraag: door wie wordt het verhaal verteld? Ondanks mijn groot enthousiasme over de publicatie van dit prentenboek ontbreken bij de vertelling van dit belangrijke verhaal uit de zwarte geschiedenis, makers van kleur. Rosa Parks is niet geschreven, geïllustreerd en vertaald door mensen van kleur die zélf de emancipatoire zwarte geschiedenis en andere verhalen willen en kunnen vertellen (en vertalen) die over henzelf gaat3. Dat is nog een gemiste belangrijke stap die de uitgeverij bij de Nederlandse vertaling had kunnen maken om de kinderboekenwereld ook aan de makerskant diverser en inclusiever te maken.
Specificaties
Rosa Parks | Auteur Lisbeth Kaiser | Illustrator Marta Antelo | Nederlandse vertaling Antje Schoehuys-Blaak| Uitgeverij De Vier Windstreken | Nederlands | 1e druk | EAN 9789051167832 | verkrijgbaar vanaf 8 juli 2020 | gebonden hardcover | 34 pagina’s | adviesleeftijd 6+ | € 14.50 |
1Dat Rosa Martin Luther King inspireerde tot de Montgommery-busboycot wordt helaas niet expliciet genoemd.
2Hoofdpersonages met een hele donkere huidskleur zijn vaak afwezig en onzichtbaar in kinderboeken. Komen ze er wel in voor, dan is het vaak in een bijrol óf ze worden als stereotype en als karikaturen neergezet.
3Steeds meer Nederlandse kinderboekenuitgeverijen zijn zich hiervan bewust en handelen hiernaar. Uitgeverijen die hierbij hulp kunnen gebruiken en hun kennis willen vergroten kunnen een deskundigheidstraining van Spinzi volgen: een leesmethode en training die je blik opent en de deskundigheid op diversiteit en inclusie in kinderboeken en jeugdliteratuur bevordert.
Digitaal overzicht Sinterklaasboeken zonder zwarte pieten
SINTERKLAASBOEKEN ZONDER ZWARTE PIETEN | Sinterklaasboeken zonder stereotype zwarte pieten die zijn uitgegeven in het Nederlands heb ik nu ook gebundeld in een digitaal PDF overzicht: Moderne Sinterklaasboeken en liedjes 2000-2018. Je kunt dit PDF bestand gratis downloaden en verspreiden.
Het doel van deze lijst is een zo compleet mogelijk overzicht te bieden van Sinterklaasboeken waarmee je een inclusief Sinterklaasfeest kunt vieren, thuis, in de bibliotheek, op de vve, de bso, de nso en in de klas in het primair onderwijs. Je vindt er Sinterklaasboeken met gekleurde pieten, pieten met roetvegen of pieten zonder schmink in eigen huidskleur.
De meeste boeken in deze lijst zijn gescreend op representaties van zwarte piet in zowel de tekst als beeld. Als deze screening (nog) niet gebeurd is, dan heb ik dat er nadrukkelijk bij vermeld.
Spinzi - Emancipatie, representatie en diversiteit in kinderboeken 