Tag: diversiteit in kinderboeken

Het prentenboek Néala & De weg van het licht van Krista Haest (tekst) & Dagje Massoels (illustraties) gaat over een spirituele reis van een Noord-Ethiopisch meisje. Kalkidan Mesfin, Mo Hersi en Mahlet Mesfin geven in deze gastbijdrage hun lezing van dit prentenboek dat over hun land van herkomst gaat.

Stereotype beelden

“Het is een stereotyperend boek met alle stereotypen die er zijn over Ethiopië opgegooid en opgeschreven. Ergens doet dat pijn.”

Podiumkunstenaar en tv presentator Mo Hersi windt er geen doekjes om heen. Hij vindt de illustraties prachtig, maar: “Het is een stereotyperend boek met alle stereotypen die er zijn over Ethiopië opgegooid en opgeschreven. Ergens doet dat pijn.” Van de grote diversiteit, vele bevolkingsgroepen en wel 80 talen die het land rijk is heeft de maker van het boek bij uitstek gekozen voor typische rurale beelden uit Noord-Ethiopië. We zien lege open velden, injera, hoeders, bergen en gevlochten haren. Het omwikkelen van een kindje op de rug van een moeder wordt uitgebreid uitgelegd en de mensen wonen er in hutjes. “Die hutjes zijn er wel”, zegt Mo, “maar óók in Ethiopië wonen mensen anno 2020 in stenen huizen, hebben we satellietschotels, universiteiten, whatsapp, skype, facebook en internet.”

Kinder- en jeugdpsycholoog Mahlet Mesfin merkt diezelfde ‘westerse’ stereotype presentatie van Ethiopië op: “Als lezer voelt het voor mij als een interpretatie van een westers persoon die een tijdje heeft doorgebracht in Ethiopië. Het dekt een paar stereotypen (kapsel, kleding, interieur huis), maar roept ook vragen op […] waardoor het verhaal minder authentiek voelt. Ik merkte dit (bijvoorbeeld, red.) aan de manier waarom bepaalde culturele dingen worden uitgelegd, zoals het dragen van een ‘sjaal’ wat geen recht doet aan wat het eigenlijk is voor mijn gevoel. Het moet een ‘netela’ voorstellen wat onderdeel is van de traditionele kledingdracht en waarvan de manier van dragen verschillende betekenissen kan hebben.”

Mystificatie

Als klap op de vuurpijl noemt Mo een scene waarin Néala en haar vriend Dula naar elkaar roepen en een heel gesprek met elkaar voeren van berg naar berg met een ravijn tussen hen in. De auteur legt achter in het boek uit dat de mensen in Noord-Ethiopië – op haast bovennatuurlijke wijze – elkaars stemmen kunnen herkennen door de bergen heen en draadloos met elkaar communiceren. Daarover zegt Mo: “Ik vond dit zo ver gaan, dat ik het bij mijn ouders heb nagevraagd.” Zijn moeder antwoordde dat dit heel vroeger gebeurde. “Dat mensen elkaar vroeger seinden vanuit de bergen, maar dan schreeuwden ze echt en dan nog hoorden ze elkaar amper. We leven tegenwoordig in een tijd waar iedereen mobieltjes heeft. Ook op het platteland.”

What’s in a name?

Niet alleen over de communicatiemogelijkheden in Noord-Ethiopië maar ook over de naam van Néala hangt een zweem van mystiek. Kalkidan Mesfin, student interieur styling uit Amsterdam, doet er uitgebreid navraag bij de familie naar:

“De naam Néala is niet algemeen bekend (in Ethiopië, red). Ik had de naam nooit eerder gehoord, dus heb dit nagevraagd bij familieleden die de twee Noord-Ethiopische talen spreken (Amhaars en Tigirinya). Daarnaast ook een familielid gevraagd die de Oromo taal machtig is (de Oromo’s zijn de grootste etnische groep van Ethiopië). Ook bij hen was de naam niet bekend. Doordat de naam niet algemeen bekend is, kunnen kinderen zich mogelijk minder snel met Néala identificeren. Daarnaast blijkt de naam in het Amhaars geschreven te zijn als Neila en niet Néala. De namen Tamrat en Dula zijn (wel, red.) Amhaars […]”

Ook Mahlet loopt tegen de naam Néala en de spelling aan:
“Verder heb ik de naam een paar keer hardop gezegd omdat het niet bekend voorkomt. De Amhaarse spelling lijkt niet correct.”

De auteur verklaart achter in het boek dat de naam Néala volgens haar in het Amhaars saffierblauw betekent. Saffierblauw is als naam waarschijnlijk dus door de schrijfster zelf bedacht, maar feitelijk ongebruikelijk als naam in Ethiopië en levert daardoor bij de Ethiopische Nederlandse lezers en hun families vervreemding op.

Magie bestaat niet

Magie en alles – dat bestaat niet. God bestaat.

Het magisch spirituele en de fantasie waarmee de schrijfster het innerlijke leven van Néala probeert te omvatten zou volgens Mo Hersi juist voor veel Ethiopische ouders verkeerd kunnen vallen. Religie speelt een fundamentele rol in Ethiopië. “Magie en alles – dat bestaat niet. Geloof bestaat. Je bent uitgesproken gelovig: je bent Koptisch Orthodox Christelijk, of Joods, of Jehova’s Getuige of Moslim. Alles is aan God te danken.”

Het goede doel

Het prentenboek is gekoppeld aan een goed doel. Voor elk boek dat gekocht wordt kan de stichting van de maker van dit boek een gratis boek weggeven in Ethiopië. Mo Hersi noemt het een klassiek voorbeeld van white saviours mentality. Mahlet: “Ik denk niet dat een Ethiopisch kind in Ethiopië gebaat is bij een boek dat geschreven is door iemand met niet-Ethiopische roots of niet aantoonbare affiniteit heeft met het land behalve persoonlijke ervaringen (uitgaande van de achtergrondinformatie). Ik ben meer voorstander van het ondersteunen van lokale stichtingen/initiatieven in plaats van giften doen.” Kalkidan: Ik denk niet dat kinderen in Ethiopië prentenboeken nodig hebben om de Amhaarse taal machtig te worden. Wel denk ik dat zij behoefte hebben aan prentenboeken waarmee zij zich kunnen identificeren.”

Tippen, wel of niet?

Zouden Kalkidan, Mo Hersi en Mahlet dit prentenboek zelf kopen, tippen, voorlezen of kado geven aan anderen?

Kalkidan: Ik zou het boek tippen aan ouders/verzorgers van Ethiopische kinderen.
Mo Hersi: Als ik alleen de voorkant van dit prentenboek zou zien dan zou het mijn aandacht trekken want ik zie eindelijk eens een keer een zwart meisje op de voorkant. Door de ondertitel verwacht je ook een religieus verhaal. Zodra je de inhoud leest, voel je je dus in de maling genomen. Nee, ik zou dit boek niet tippen.
Mahlet: Persoonlijk vind ik het boek best prijzig. Ik zou het wel tippen aan anderen omdat ik benieuwd ben wat zij er van zouden vinden maar ook omdat het ook een beetje bijzonder is om een boek te lezen over een Ethiopisch meisje.

___________________________________________________________________________________________________________
Néala & De weg van het licht | Krista Haest (tekst) | Dagje Massoels (illustraties) | ISBN 9789463883061 |€ 19.95 | The Kristal Womb 2019 | facebookpagina