Tag: diversiteit

Minka Jansen (61) is orthopedagoog en het gezicht achter Opvoedtips. We vroegen haar een gastblog te schrijven over het belang van emancipatie en diversiteit in kinderboeken. Aan de orde komt ook: tips voor ouders en kinderen over hoe om te gaan met racisme.

Hoe wapenen we onze kinderen tegen racisme en uitsluiting

We zijn niet verantwoordelijk voor gebeurtenissen uit het verre verleden maar, we zijn er wel de producten van. Het heeft de samenleving gevormd en het heeft ons gevormd. Ongemerkt hebben zich beelden vast gezet in onze geest en zonder dat we het door hebben handelen we hiernaar en oordelen we op grond hiervan. Dit geldt overigens voor iedereen, van elke leeftijd, sekse of culturele achtergrond.

Ik denk dat iedereen wel eens gehoord heeft van de beroemde ‘poppentesten’. Kinderen mogen kiezen uit een donkere en een licht getinte maar verder identieke pop. Soms uit een serie plaatjes van identieke poppen die oplopen/aflopen in kleur. Vrijwel elk kind kiest voor de lichte pop. Ook de donkere kinderen. Het is hartbrekend om te zien hoe deze kinderen de lichte poppen mooier, liever en slimmer vinden. Bij één van die testen was er één duidelijke uitzondering. Een donker jongetje koos voor de donkere pop. Het kind bleek te komen uit een gezin waar nadrukkelijk veel aandacht was voor het ontwikkelen van een sterk gevoel van eigenwaarde en zwart bewustzijn.

Hoe doen we dat, hoe brengen we onze donkere kinderen groot met een goed gevoel van eigenwaarde en hoe leren we om zich staande te houden in een wereld waar nog heel wat racisme en vooroordelen rondwaren. Hoe brengen we onze witte kinderen groot zonder vooroordelen en zonder het gevoel beter of slimmer of liever te zijn.

Veel ouders van met name witte kinderen worden op dit punt aangekomen boos omdat ze ervan overtuigd zijn dat kinderen in het algemeen geen kleur zien. De Poppentesten bewijzen het tegendeel. De vervelende reacties die veel zwarte kinderen over zich heen krijgen in de periode van het Sinterklaasfeest eveneens, al was het maar omdat het donkere kindje altijd Zwarte Piet moet spelen.

Op subtiele wijze is het negatieve beeld dat kleeft aan mensen met kleur, een andere cultuur of een andere taal al genesteld in het hoofd van onze kinderen. Ook in dat van het zwarte kind.

Scheldwoorden als ‘poepchinees’ worden nauwelijks herkend als uitingen van racisme. Toch is het dat en alles werkt mee aan de beelden in ons hoofd, in het hoofd van onze kinderen. Niet in de laatste plaats de karikatuur van de slaaf in de vorm van Zwarte Piet.

Een van de oorzaken ligt ook in het gebrek aan zwarte helden. Niet omdat die niet bestaan maar omdat je er zo weinig van hoort. Martin Luther King, dat weer iedereen, maar verder? Toch zijn zeer, de oorlogshelden, de uitvinders, de genieën.

Kinderboeken worden nog in hoofdzaak bevolkt door witte kinderen en dus zijn de hoofdpersonen dit ook. Als er al een zwart kindje in figureert is dat vaak een bijrol waar behalve de kleur eigenlijk niets eigens aan te zien of beleven valt.

Hetzelfde geld overigens voor kinderen met een beperking. Die zijn ook zelden de held van het verhaal en als er al boeken over worden geschreven dan gaat het vaak over de beperking. Dat kinderen met een beperking op de eerste plaats gewoon kinderen zijn zie je niet veel terug.

Kijk ook kritisch naar wat je kind leest of ziet aan films en computerspelletjes. Maar al te vaak worden nog stereotiepe beelden opgevoerd. Het is nog niet zo lang geleden dat Sjors en Sjimmie in de ban gingen. Nu nog kom je boeken en films tegen waarin uitsluitend witte mensen directeur of filmster zijn en zwarte mensen huishoudster, nanny of portier. Zwarte jongeren zitten in een ‘gang’ en zelden zie je ze in de toga horende bij het afstuderen in Amerika.

Projecten op school over Afrika gaan nog maar al te vaak uit van stereotiepe beelden, hutje, palmbomen en schaars geklede altijd lachende zwarte mensen. Afrika als continent met steden en universiteiten is hier nauwelijks bekend.

Kortom, we moeten dit beeld bijstellen en daarvoor moeten we iets doen. Op zoek naar de helden.

Kinderboekjes met zwarte prinsen en prinsesjes. Kinderen uit allerlei culturen in de hoofdrol. Films waarin een realistisch beeld wordt geschetst van zwarte culturen, van de geschiedenis en met zwarte helden.

Waar de school steken laat vallen kun je de school hierop aanspreken maar ook kun je thuis tegenwicht bieden. Koop boeken die iets vertellen over de slavernij bijvoorbeeld. Dit gebeurt op school veruit onvoldoende dus voorlopig moeten we dat zelf doen. Ook voor de witte kinderen!

Ikzelf heb indertijd Kunta Kinte voorgelezen aan mijn kinderen. Ze hingen aan mijn lippen en het gaf veel gelegenheid om over het thema slavernij en racisme te praten.

Zwarte poppen om mee te spelen. Je moet er nog steeds achteraan maar het aanbod is er inmiddels wel. Let hierbij op dat niet alleen de kleur van de pop donker is maar dat ook de gelaatstrekken en het haar kloppen. Er zijn tegenwoordig Aziatische poppen en Latijnse poppen (zelfs Barbies).

Krijgt je kind met racisme te maken praat er dan over en vertel iets over het ontstaan en laat vooral ook weten dat het niet klopt en niet iets is wat je zomaar accepteert. Laat ook zelf, in je eigen gedrag, zien dat je dit niet accepteert. Prijs het kind dat racisme herkent en er op een positieve maar kritische manier op reageert.

We moeten niet in verschillende kampen terecht komen, zwart en wit. Het ideaal dat spreekt uit de boosheid van witte ouders die denken dat kinderen geen kleur zien willen we natuurlijk uiteindelijk wel bereiken.

drs. W. Jansen (Minka) is orthopedagoog. Ze studeerde aan de Vrije Universiteit, de UVA en de UVU en woonde op Curaçao. Haar specifieke blik op opvoeding en hoe met kinderen om te gaan komt voort uit haar jarenlange ervaring met (pleeg)kinderen. Onlangs verscheen van haar hand het opvoedkundige boek Ik ben niet opgevoed. In hoofdstuk 11 gaat zij in op hoe om te gaan met racisme. Volg Minka op www.ikbennietopgevoed.nl en/of www.facebook.com/Opvoedtips.