Na de New York bestseller Roza Rozeur, ingenieuris er nu ook Ada Dapper, wetenschapper van Andrea Beaty (verhaal) en David Roberts (illustraties). Beaty liet zich voor de nieuwsgierige, onderzoekende naar kennis hunkerende Ada Dapper inspireren door werkelijke vrouwelijke wetenschappers uit de geschiedenis: Ada Lovelace (a.k.a. Augusta Ada Byron) en Marie (Salomea Skłodowska-)Curie.
Ada Lovelace was een Britse wiskundige en wordt door velen beschouwd als de allereerste computeringenieur. Marie Curie was een Pools-Franse schei- en natuurkundige. Zij was de eerste vrouw die een nobelprijs ontving voor haar werk en ontdekte de elementen polonium en radium. In Ada Dapper is de onderzoekende aanleg van beide wetenschappers gegoten.
Ada Dapper is een rolmodel voor alle leergierige en onderzoekende kinderen met een pedagogisch knipoogje naar opvoeders om die uitbundige nieuwsgierige aanleg niet in te dammen of te straffen maar serieus te nemen, te begeleiden en te faciliteren.
Bijzonder mooi aan dit kinderboek is dat de makers ervoor hebben gekozen Ada een Afro-identiteit te geven samen met haar broertje, moeder en vader. Alles wat vaak ondergerepresenteerd in kinderboeken is, krijgt in Ada Dapper een vanzelfsprekende rol. Een Afro-meisje heeft de ondernemende, slimme uitbundige hoofdrol, het broertje heeft de (rustige) bijrol, beide ouders zijn betrokken en samen.
Alleen maar pluspunten dus, in het bijzonder op het snijvlak van gender en roots. Zo kom je ze niet vaak tegen.
Een hartverwarmend kinderboekendebuut eerder dit jaar uitgekomen van Junot Díaz, NY Times bestseller en Pulitzerprijswinnaar. Junot, zelf een kind van immigranten, weet als geen ander hoe belangrijk het is om verhalen van het thuisland terug te vinden in kinderboeken. Ook – of juist – wanneer je geen herinneringen (meer) aan dat thuisland – in dit geval de Dominicaane Rupubliek – hebt.
Mooier had illustrator Leo Espinosa, zelf ook een immigrantenkind geboren in Botogtá (Colombia), de fantasierijke geest en het liefdevolle kinderhart van Díaz voor het eiland van afkomst in dit verhaal niet kunnen illustreren. Zo oprecht mooi is dit prentenboek, je zou er haast van gaan blozen. Want dat is het. Een liefdevolle ode aan het (ei)land van herkomst.
Islandborn is op dit moment alleen nog beschikbaar in het Engels en in het Spaans onder de noemer Lola als Ebook. Ik kan alleen maar hopen dat een slimme uitgeverij dit prachtige prentenboek ook in het Nederlands gaat vertalen en uitgeven.
Junot Díaz, geboren in de Dominicaanse Republiek, migreerde met zijn familie op zijn zesde naar New Jersey in Amerika. De impact van migratie en het historische gegeven van drie eeuwen slavernij op de Caraiben maken inherent onderdeel uit van zijn bijzonder schrijversschap:
There are “historical extremes in the Americas that are difficult for the mind to grasp: it’s hard to convince people the Caribbean was a 300-year-long Auschwitz. Migration is like having your house burn down with everything in it, and only whispers left of what went before. Yet in genres I found descriptions of these very extremes: endless genetic breeding; time travel; leaving one world and being miraculously teleported to another.” – The Independent, 2008.
Islandborn verscheen in maart 2018, bij Oneworld Publications
Jeugdauteur Arend van Dam ontving vandaag de Thea Beckmanprijs 2018 met zijn historisch jeugdboek De reis van Syntax Bosselman – Verhalen over de slavernij (10+). Het is de eerste keer dat de Thea Beckmanprijs een jeugdhistorisch boek betreft dat vragen over de Nederlandse deelname aan de trans-Atlantische slavernij zo uitvoerig behandelt als de keerzijde van een handelsgeschiedenis die Nederland rijk heeft gemaakt.
Syntax Bosselman heeft werkelijk bestaan. Samen met 27 landgenoten uit Suriname werd hij in 1883 naar Nederland gehaald om op de Wereldtentoonstelling op de Dam van Amsterdam te staan. Een tentoonstelling van echte mensen uit de kolonieën die op deze wijze geobjectiveerd en geëxoticeerd werden tijdens de naweeën van de afschaffing van de trans-Atlantische slavernij*.
In De reis van Syntax Bosselman gaat Arend van Dam op zoek naar het verhaal van de toen 60-jarige Syntax Bosselman en zijn 13-jarige reisgenoot Kodjo. Hij probeert zich voor te stellen hoe de reis en de gesprekken tussen de oudere Syntax, de jongere Kodjo en hun landgenoten zijn verlopen in de Wereldtentoonstelling maar hij probeert ook in de hoofden te kruipen van Michiel de Ruyter, Jan Pieterszoon Coen en Johan Maurits van Nassau – in zijn zoektocht naar antwoorden op waarom Nederland ooit heeft kunnen besluiten mee te gaan doen aan de slavernij.
Anders dan in al zijn voorgaande en andere jeugdhistorische verhalen lijkt Arend van Dam bij het maken van dit jeugdboek zich zeer bewust te zijn geweest van zijn eigen ‘witte gepriviliseerde’ achtergrond of probeert daar in elk geval op haast wetenschappelijke wijze rekenschap van te geven. Hij neemt een transparante onderzoekende positie in en neemt de lezer(s) steeds mee in zijn eigen twijfels over en worstelingen met deze keerzijde van de ‘Gouden Eeuw’ in aparte hoofdstukken die met lichtpaars gekleurde bladzijden door het boek heengewoven zijn.
Die voorzichtigheid om als ‘witte man’ te schrijven over de Wereldtentoonstelling en de koloniale geschiedenis van Syntax en zijn landgenoten blijkt bijvoorbeeld ook als hij emeritus hoogleraraar Sociale en Culturele Antropologie Gloria Wekker citeert uit een mailwisseling als één van de informatieve betrouwbare bronnen voor zijn onderzoek tijdens het schrijven van dit jeugdhistorisch boek en uit de gelezen ‘zwarte literatuur’ waarnaar hij verwijst.
Toch blijft De reis van Syntax Bosselman hier en daar iets te genuanceerd hangen in luchtig voorgestelde dialogen over wat in werkelijkheid een harde geschiedenis van drie eeuwen slavernij, onderdrukking, verkrachting, mishandeling, moord en uitbuiting van tot slaaf gemaakte mensen omvat. Zo hadden de gesprekken tussen het zacht voorgestelde personage van de oudere Syntax en de jongere kritische Kodjo stelliger en dieper uitgewerkt kunnen worden. Het lijkt erop dat de auteur de vinger niet helemaal op de zere plek durft te leggen ondanks dat hij zich uiterst consciëntieus heeft proberen in te leven in de mensen achter de Wereldtentoonstelling in koloniale context.
Het is zowel waardevol te noemen dat een ‘witte’ auteur deze complexe geschiedenis in een waardig historisch jeugdboek heeft opgetekend als een urgente oproep om nog veel meer verhalen en onderzoeken te creeëren in al dan niet historische jeugdliteratuur uit de handen van hen wie deze geschiedenis het meest in het hart en generaties treft.
Voetnoot
*Er zijn 2 afschaffingsdata van de Nederlandse slavernij: de formele afschaffing van de slavernij in Nederlands-Indie vond plaats op 1 januari 1860; die van in de West (Suriname en de Antillen) vond plaats op 1 juli 1863. De facto zal de slavernij echter nog tientallen jaren voortduren tot in de eerste decennia van de 20ste eeuw.
Meer informatie over de Thea Beckmanprijs vind je hier.
Meer over Arend van Dam vind je hier.
ROSE stories heeft weer een nieuwe publicatie: Cyrus & Farnaz – over 7 grenzen. Over vluchten vanuit Iran naar Europa. Heb jij het al gelezen? Laat het ons weten!
“Cyrus & Farnaz over 7 grenzen (12+) is het debuut van Mark Van Waes en gaat over vluchten en vriendschap. Op basis van blogs en interviews met vluchtelingen en natuurlijk zijn eigen schrijversgeest schreef hij een vluchtverhaal dat je niet meer loslaat tot de laatste pagina en laat hij de lezer voelen hoeveel moed, slimheid en doorzettingsvermogen nodig zijn om te vluchten vanuit Iran naar Europa. Nieuwsgierig geworden? Lees meer op www.rosestories.nl.”
Cyrus & Farnaz – over 7 grenzen, Mark van Waes, uitgeverij ROSE stories, 2018
De Zilveren Griffels, de Zilveren Penselen en de eervolle vermeldingen van de Met vlag en wimpels 2018 zijn gisteren bekendgemaakt en uitgereikt op de jaarlijkse Midzomerkinderboekenborrel van stichting CPNB. De Griffels en Penselen gelden als prestigieuze erkenningen voor het werk van kinderboekenschrijves en illustratoren in Nederland. Opmerkelijk is dat er dit jaar tijdens de uitreiking veel expliciete aandacht voor representatie en diversiteit in kinderboeken was. Die urgentie is ook zichtbaar in de toekenningen van de Zilveren Griffels en (vooral) Zilveren Penselen.
Voor de volgers van Spinzi tip ik in het bijzonder de volgende kinderboeken hiervan (van links naar rechts):
TORI, Brian Elstak & Karin Amatmoekrim, Uitgeverij Das Mag (2017). Zilveren penseel – 6 tot 12 jaar.
Bedtijdverhalen voor rebelse meisjes Elena Favilli & Francesca Cavallo, Nederlandse vertaling Monique ter Berg, Uitgeverij ROSE Stories, 2017. Met vlag en wimpel – 6 jaar en ouder.
Het lammetje dat een varken is – Pim Lammers & Milja Praagman, uitgeverij De Eenhoorn (2017). Zilveren Griffel, 0 tot 6 jaar.
Heb jij misschien Olifant gezien?, David Barrow, Uitgeverij Gottmer (2017). Zilveren Penseel, 0-3 jaar.
TORI, Brian Elstak & Karin Amatmoekrim, uitgeverij DAS MAG, Zilveren Penseel, 6 tot 12 jaar Bedtijdverhalen voor Rebelse Meisjes, Elena Favilli & Francesca Cavallo, vertaling Monique ter Berg, uitgeverij ROSE Stories, Met vlag en wimpel van de Griffeljury, 6 jaar en ouder Het lammetje dat een varken is, Pim Lammers en Milja Praagman, uitgeverij De Eenhoorn, Zilveren Griffel, 0 tot 6 jaar Heb jij misschien olifant gezien?, David Barrow, uitgeverij Gottmer, Zilveren Penseel, 0 tot 3 jaar
Op de site van het CPNB vind je de volledige lijst met de uitreikingen van de Zilveren Griffels, de Zilveren Penselen en de eervolle vermeldingen van de Met vlag en wimpels 2018.
De Gouden Penseel wordt op 19 september 2018 uitgereikt en de Gouden Griffel op 2 oktober, aan de vooravond van de Kinderboekenweek tijdens het Kinderboekenbal.
Spinzi - Emancipatie, representatie en diversiteit in kinderboeken 