UPDATE TOELICHTING (toegevoegd 8 juli 2020): titel aangepast / dit boek kan schadelijk zijn zonder context en begeleiding. Het hoort thuis in de (de)koloniale jeugdliteratuur. Je kunt dit jeugdboek gebruiken om slavernij, racisme en gedeelde geschiedenis (c.q. koloniale geschiedenis) bespreekbaar te maken en/of om dit jeugdboek te analyseren en te bespreken vanuit een (de)koloniaal perspectief. Houd daarbij rekening met dat het racistische witte perspectief dat in dit boek (bewust) gekozen is, een andere impact kan hebben op jonge zwarte lezers (pijnlijk en kwetsend) dan op witte jonge lezers. Bij het (voor)lezen van dit boek wordt begeleiding in educatief-pedagogisch verantwoorde context geadviseerd. De uitgeverij gaat bij de 3e druk een lesbrief toevoegen.
Dit is Koko, zei papa, een slaafje voor onze Maria.
Van tante Elisabeth kreeg ik een zweepje.
Het paste net niet in mijn tas.
Jammer.
Maria krijgt een slaafje voor haar twaalfde verjaardag. Dat is handig. Slaven moeten doen wat jij zegt. Je kunt ze straffen, verkleden of verkopen. Maria weet niet beter. Haar leven draait om mooie jurken, theevisites en netjes rechtop zitten – net als dat van haar moeder en haar tantes. Waarom zou ze verder kijken dan het luxe leven dat ze gewend is? Alles is toch goed zoals het is?
Uit: Slaaf Kindje Slaaf – Dolf Verroen (2006), nieuwe druk Hoe mooi wit ik ben (2016)
Door de eervolle Thea Beckmanprijs eerder dit jaar voor de Reis van Syntax Bosselman van Arend van Dam moest ik onmiddellijk ook denken aan Slaaf Kindje Slaaf van Dolf Verroen. In stijlvorm en genre zijn de twee kinderboeken onvergelijkbaar met elkaar maar toch kan het nuttig zijn om ook van dit eerder gepubliceerde werk te weten. Waar Arend van Dam met de Reis van Syntax Bosselman het koloniserend verleden van Nederland historisch onderzoekt en in de hoofden van verschillende personages en perspectieven probeert te kruipen gaat Dolf Verroen met Slaaf Kindje Slaaf de confrontatie aan door vanuit het perspectief van de arrogante verheven houding van zijn (witte) personages te schrijven.
Slaaf Kindje Slaaf schetst heel duidelijk het beeld van hoe racistisch, neerbuigend en objectiverend er naar tot slaaf gemaakten gekeken kon worden door witte plantagehouders (en hun families) en evenzo behandeld werden.
Je kijkt mee door de ogen van de jonge Maria, die een tot slaaf gemaakt jongetje van haar vader – een rijke plantagehouder – voor haar 12e verjaardag krijgt. In 40 korte filmisch aandoende hoofdstukken zie je hoe de kinderlijke in pubertijd ontluikende Maria enerzijds de mensenhandel en hun gedwongen arbeid op de theeplantage van haar vader volstrekt vanzelfsprekend vindt. Anderzijds laat het ook de spanningen, jaloezie en wreedheden van haar witte moeder en tantes zien in relatie tot de aantrekkelijke zwarte jonge meisjes die in slavernij op de plantage leven.
Waar De Reis van Synax Bosselman vooral historische context, kennis en een onderzoekende houvast biedt, zal Slaaf Kindje Slaaf waarschijnlijk meer innerlijke weerstand oproepen door het effect op de directe emotie(s) van de lezer. Zoals de toelichting van het boek ook stelt: ‘Het is een indringend jeugdboekje over racisme en kolonialisme dat vragen oproept juist doordat ze voor de (witte) hoofdpersonen geen vragen zijn.’
Aan de hand van beide jeugdboeken kunnen ouders, verzorgers, educators, docenten de trans-Atlantische slavernij, racisme en mensenhandel bespreekbaar met kinderen en jongeren maken. Zowel thuis, als in de bibliotheek en/of in de klassen van het primair onderwijs (po), het voortgezet onderwijs (vo), het middelbaar beroepsonderwijs (mbo) en het hoger beroepsonderwijs (hbo) binnen thema’s van Geschiedenis en Burgerschap. Voor het po zijn beide boeken geschikt voor de bovenbouw, groep 7 en 8.
Ben je in het bijzonder geïnteresseerd in het aanbieden van meertalige kinderboeken? Kijk dan ook eens naar de Surinaamse vertaling in het Sranantongo van Slaaf Kindje Slaaf door Flos Rustveld: Wan gro-ede kon gi Maria. Een zelfstandige uitgave op vierkant CD-formaat, tekst zonder illustraties, met bijbehorende CD waarop Flos Rustveld het jeugdboekje in het Sranantongo voorleest.
Vanwege het hedendaagse inzicht dat het taalgebruik van het woord slaaf ontmenselijkt en rechtstreeks taalgebruik is dat overgenomen is uit de slavernij spreekt men tegenwoordiger beter van ‘tot slaaf gemaakte mensen’. Door commotie rondom dit boek is de heruitgave van Slaaf Kindje Slaaf in 2016 gewijzigd naar ‘Hoe mooi wit ik ben’.
Slaaf Kindje Slaaf / Hoe mooi wit ik ben is bekroond met de Gustav-Heinemann-Friedenspreis en de Deutscher Jugendliteraturpreis. De reis van Syntax Bosselman is eerder dit jaar bekroond met de jeugdhistorische Thea Beckmanprijs.
Specificaties
Slaaf Kindje Slaaf | Auteur Dolf Verroen | Illustrator Veronica Nahmias | Uitgeverij Olga Kinderboeken | Nederlands | 1e druk | ISBN 9789067344517 | juni 2006 | gebonden hardcover | 104 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar
Hoe mooi wit ik ben | heruitgave | Auteur Dolf Verroen | Illustrator Martijn van der Linden | Uitgeverij Leopold | 1e (her)druk | ISBN 9789025869762 | maart 2016 | gebonden hardcover | 80 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar
Wan gro-ede kon gi Maria | Auteur Dolf Verroen | Vertaling Sranantongo + CD | Vertaler Flos Rustveld | Cover Gallery Fermate | ISBN 978909027881 | 27 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar | meer informatie over dit boekje via Spinzi
De reis van Syntax Bosselman – Verhalen over de slavernij | Auteur Arend van Dam | Illustrator Alex de Wolf | Uitgeverij Van Holkema & Warendorf | Nederlands | 1e druk | ISBN 9789000359158 | februari 2018 | Hardcover | 304 pagina’s | Adviesleeftijd 10-12 jaar
Spinzi - Emancipatie, representatie en diversiteit in kinderboeken 