Het allereerste progressieve Sinterklaasboek: Het Pietenboek (1989)

Gepubliceerd op door Kim BlackburnEen reactie plaatsen

Het allereerste progressieve sinterklaasboek werd in 1989 door kinderboekenauteur Arend van Dam geschreven. Voorafgaand schrijf Van Dam in 1984 de Nederlandse Omroep Stichting (NOS) aan over de representatie van zwarte piet in het Sintnicolaasprogramma voor kinderen. De kinderboekenschrijver doet in zijn brief de suggestie om naast zwarte pieten ook andere kleurenpieten in het programma te betrekken vanwege de raciale connotaties. Hierop ontvangt hij d.d. 1 maart 1984 een beleefde brief terug van het NOS maar de suggestie wordt onvermeld niet aangenomen.*10435594_10152838497223766_553408670856177876_n

Daarom maakt Van Dam in 1989 niet alleen zijn eerste kinderboek maar ook het allereerste Sinterklaasboek – Het Pietenboek – waarin het uiterlijk van (zwarte) piet ter discussie wordt gesteld. Op de cover daarvan staan echter nog wel stereotype represenaties van zwarte pieten. Een aangepaste versie wordt in 2000 opnieuw uitgegeven, ditmaal met illustraties van Annette Fienieg en bont geschminkte pieten zonder zwarte pieten op de cover. 

In Het Pietenboek wordt uitgelegd waarom zwarte pieten kwetsend kunnen zijn aan de hand van een vriendschap tussen twee kinderen; Daan en Maura.

Het Pietenboek is alleen nog tweedehands verkrijgbaar maar nog immer relevant. Van vergelijkbare aard voor deze leeftijdscategorie en meer recentelijk uitgeven is De Vrienden van Sinterklaas (Sjoerd Kuyper, 2014), zeer de moeite waard.

* Het zal maar liefst dertig jaren duren voor dat het uiterlijk van zwarte piet in het sinterklaasjournaal tijdelijk (2014) wordt aangepast.

Sinterklaastradities schoongewassen en zo nog wat metaforen

Gepubliceerd op door Kim Blackburn1 reactie

Vergeet het geschreeuw, gedrogredeneerd gebral, de flauwe grappen, de hysterie. De verandering is nu. Op z’n Reveriaans: het is gedaan en het is niet onopgemerkt gebleven. Piet wast zich schoon in een nieuw cultureel narratief. Wie graag kinderboeken (voor)leest vindt deze historische verandering met onuitwisbare inkt op papier gedrukt terug.

Anno 2014 bestaan er 9 progressieve sinterklaasboeken waarin piet ontdaan is van koloniale raciale stereotyperingen. Van de uitgaven die ik tot nu toe onder ogen heb gekregen verdient die van Mylo Freeman, Prinses Arabella en de Sint, nog een extra hulde.

Freeman vertaalt in Prinses Arabella en de Sint een complex historisch (zwarte) pieten narratief naar een gelaagd prentenboekverhaal. Onder het ogenschijnlijk speelse en lichtvoetige prentenverhaal lijken vele metaforen schuil te gaan.

prinses arabella en de sint 02

‘Ik maak een lekker bad voor u klaar, Sinterklaas.’

Maar de Sint kijkt sip.

‘Ai, ai, ai,’zucht hij.’ Een bad, dat kan toch niet. Ik ga al honderd jaar onder de douche.’

Het loopt allemaal anders dan anders…

Het baden van de Sint staat hier vermoedelijk symbool voor het schoonwassen van de Nederlandse Sinterklaastraditie met een knipoog naar een traditie in verandering.

prinses arabella en de sint 01

Ook op de laatste pagina verschijnt een dier dat even zo makkelijk zou kunnen verwijzen naar the (big) elephant in the room (that nobody wants to talk about) en hier uit de kamer en op het dak geklommen is.

Kinderogen en -oren zullen de toespelingen hoogstwaarschijnlijk niet opmerken maar voor volwassenen die zich bezig houden met en inzetten voor een inclusief Sinterklaasfeest kan Prinses Arabella en de Sint een riem onder het hart zijn.

Want, al loopt het ‘allemaal even anders, alle kinderen krijgen hun cadeautjes, van de Sint en van prinses Arabella.’

….

Link: volledig kinderliteratuuroverzicht progressieve sinterklaasboeken waarin (zwarte) piet in een nieuw cultureel narratief geplaatst wordt (2000-2014)

Een bijzondere privé-collectie: Buku Bibliotheca Surinamica

Gepubliceerd op door Kim BlackburnEen reactie plaatsen

Etnische representaties in tijden van (de)kolonialisatie  

Een bijzondere privé-collectie Buku Bibliotheca Surinamica
Der Plantzer von Paramaribo (Eduard Gerdes, 1891). Bron: Carl Haarnack – Buku Bibliotheca Surinamica


Geen heden kan begrepen worden zonder kennis te hebben van het historisch verleden waarin zij verankerd ligt. De huidige stereotype representatie (en: afwezigheid) van etniciteit in Nederlandstalige kinderboeken kan niet buiten die voortdurend in elkaar hakende tijd staan. Relevant is daarom de Buku Bibliotheca Surinamica, een privé-collectie van Carl Haarnack over ‘Surinamica’ uit (de)koloniale tijden. Als ik het goed onthouden heb omvat de privé-collectie van dit heerschap zo’n 2000 (de)koloniale voortbrengselen der letterkunde uit en over Suriname1).

Ook stereotype representaties van etniciteit in kinderboeken vervlochten met ons collectief koloniaal verleden kun je in de Buku Bibliotheca Surinamica vinden. Verhalen die wij onbewust reproduceren en daarmee ook herbevestigen. De kinderboekencollectie omvat meer dan honderden kinderboeken met historische stereotype etnische representaties. Lees er meer over in het blog van Haarnack: stereotypen in kinderboeken. Als je ziet hoe ongegeneerd negatief de beeldvormingen toen waren, kun je het geziene niet meer wissen, zie je de stereotype kwetsende sporen van dat verleden terug in onze huidige tijd en onze kinderboeken.

De privé-collectie van Carl Haarnack is op afspraak in te zien. Ga eens langs, bezoek zijn lezingen, lees de inzichtgevende essays op zijn blog, facebookpagina of volg zijn nieuwsbrief. Hij heeft werkelijk wat te vertellen. Zijn collectie laat zien hoe koloniale sentimenten vastgedrukt staan in de literatuur.

 1) De Buku Bibliotheca Surinamica omvat ook foto’s, schilderijen, etsen, manuscripten en ephemera.

Sinterklaas Curated (2014)

Gepubliceerd op door Kim BlackburnEen reactie plaatsen

Piet in een nieuw cultureel narratief

Prinses Arabella en de Sint (Mylo Freeman, 2014)
Afbeelding uit: Prinses Arabella en de Sint (Mylo Freeman, 2014)

Dit najaar (2014) verschijnen er 7 nieuwe progressieve sinterklaaskinderboeken. Kinderboeken waarin (zwarte) piet in een nieuw cultureel narratief geplaatst wordt.

Het is de eerste keer dat er gelijktijdig meerdere progressieve sinterklaaskinderboeken door verschillende gevestigde kinderboekuitgeverijen aangeboden worden. De nieuwe sinterklaasboeken zijn o.a. gemaakt door bekende (kinderboeken)auteurs zoals Sjoerd Kuyper, Mylo Freeman en Robert Vuijsje.

Zeven nieuwe sinterklaasboeken zijn natuurlijk nog geen wijdverbreide cultuuromslag in de stereotype representatie van etniciteit in kinderboeken te noemen, maar dát ze er komen stemt deze spin hoopvol. Het zijn de eerste stappen naar een nieuw cultureel narratief. Op z’n minst wijzen zij op een eerste significante breuk met de historische representatie van piet als zwarte knecht in Nederlandse kinderboeken sinds 1850*.

Geëngageerde sujetten die willen weten welke kinderboekeninitiatieven er nog meer zijn (geweest) om (zwarte) piet naar een nieuw cultureel narratief te krijgen heb ik een overzicht Sinterklaasboeken zonder zwarte piet aangemaakt welke actueel wordt bijgehouden.

*Vermoedelijk is de eerste verschijning van piet als stereotype zwarte knecht van Sint Nicolaas te herleiden naar het kinderboek Sinterklaas en zijn knecht, geschreven door onderwijzer Jan Schenkman in 1850.